دیدگاه شهروندان در خصوص سرزندگیِ محورهای گردشگری پیاده (پیاده‌راه گردشگریِ چهارباغ عباسی اصفهان)
محورهای موضوعی : مطالعات اجتماعی و گردشگری، جامعه شناسی گردشگریزهرا مسائلی 1 , سمر حقیقی بروجنی 2 *
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)
کلید واژه: سرزندگی, پیاده‌راه, گردشگری شهری, چهارباغ عباسی,
چکیده مقاله :
ارتقاء کیفیت و سرزندگیِ پیاده‌راه‌ها در حال تبدیل شدن به سناریویی مهم در رقابت های ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی در فرایند توسعۀ گردشگری است. این مهم، لزوم توجه به مؤلفه‌های گوناگونی را ایجـاب می‌نماید که در رویه‌های مدیریت گردشگریِ شهری، کمتر مورد توجه واقع می‌شوند. بسیاری از طرح‌های توسعۀ محورهای گردشگریِ پیاده، علی‌رغم صرف هزینه و زمان در فاز مطالعاتی، پس از افتتاح، همچنان با مشکل عدم استقبال عمومی و سرزندگی مواجه هستند. در این راستا، سؤال اصلی این مقاله شکل می‌گیرد. آیا تفاوت معناداری نسبت به شناخت عوامل مؤثر در سرزندگیِ پیاده‌راه‌های شهری بین افراد مختلف وجود دارد؟ پاسخ به این پرسش به خصوص در کشورهایی نظیر ایران، که تصمیم‌گیری‌ها در خصوص مداخله در فضاها به شکل یکطرفه و بدون مشارکت کاربران آیندۀ چنین پروژه‌هایی اتخاذ می‌شود، از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این مقاله تلاش شده با استفاده از روش‌شناسی کیو موانع موجود در محور گردشگریِ چهارباغ عباسیِ اصفهان در نیل به سرزندگی، شناسایی و با استفاده از تحلیل عاملی کیو ، ذهنیتهاي مختلف افراد نسبت به این موضوع مورد تحلیل قرار گیرد. پس از بررسی ادبیات تحقیق و انجام مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته با افراد مختلف که به دفعات در این پیاده‌راه حضور یافته‌اند، حدود 39 مانع شناسایی گردید و توسط مشارکت‌کنندگان اولویت‌بندي شد. در نهایت، بر اساس یافته‌ها و نتایج تحلیل عاملی، ذهنیت مشارکت‌کنندگان به سه عامل یا گروه دسته‌بندي شد. در حقیقت نتایج حاصل از تحقیق نشان داد سه دیدگاه مختلف نسبت به موانع موجود در این فضای شهری، برای دستیابی به سرزندگیِ مطلوب در میان کاربران وجود دارد.
Enhancing the quality and liveliness of pedestrian zones is being increasingly turned into a significant scenario in the process of tourism development among competing actors at national, regional, and international scales. However, many projects regarding the development of pedestrian tourism routes are not welcomed by the public when operationalized due to their lack of liveness, despite the huge costs and time dedicated to them in the pre-planning phase. Therefore, the main question posed in this regard is whether there is any significant difference between different people in terms of knowing the factors involved in the liveliness of urban pedestrian zones. The answer to this question could be of great importance, especially in countries like Iran where the decisions to intervene in public spaces are taken unilaterally without the participation of the prospective users of such projects. Thus, this study sought to identify the barriers to obtaining liveliness in Charbagh Abbasi Pedestrian Street" in Isfahan via the Q method, trying to analyze the attitude of different people in this regard using Q factor analysis. To this end, ten frequent users of Charbagh Abbasi Pedestrian Street were selected via snowball sampling method, ten subjects were selected. Moreover, the required data were collected via semi-structured interviews with those ten participants and the review of the related literature, based on which some thirty-nine barriers were identified and prioritized. Finally, Based on the findings of Q factor analysis, the attitude of the participants was classified into three main categories. In other words, the findings of the study revealed three different perspectives on the barriers to obtaining the desired liveliness in such an urban space.
اخوان، آرمین؛ صالحی، اسماعیل؛ طغیانی، سیمین. (1397). «ارزیابی تأثیر عوامل محیطی کالبدی بر سرزندگی و کیفیت خیابان‌های شهری (مورد مطالعه: خیابان‌های نادر و انقلاب شهرسازی)». جغرافیا و پایداری محیط. 2 (27). 15- 29.
الکساندر، کریستوفر. (1381). معماری و راز جاودانگی. ترجمه مهرداد قیومی. تهران: دانشگاه شهیدبهشتی.
اولئاریوس، آدام. (1379). سفرنامه آدام اولئاریوس (اصفهان خونین شیخ صفی). حسین کردبچه. تهران: هیرمند.
اهری، زهرا. (1385). «خیابان چهارباغ اصفهان مفهومی نو از فضای شهری». گلستان هنر. 5. 48-59.
آلتمن. ا،. (1382). محیط و رفتار اجتماعی. ترجمه علی نمازیان. تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
آروین، محمود؛ فرجی، امین؛ قانع، مهسا. (1397). «ارزیابی ابعاد سرزندگی در پیاده‌راه‌های شهری از دیدگاه شهروندان». در توسعه محلی. 10(2). 253-276.
بایرام‌زاده، نیما و دیگران (1397). «بررسي ميزان سرزندگي پياده راه شهري بعد از طراحي مجدد (نمونه موردي پياده راه خيام در اروميه) ». در معماری شناسی. 1(5). 10-22.
بنتلی. ا،. (1390). محیط‌های پاسخده. ترجمه دکتر مصطفی بهزادفرد. چاپ دوم، تهران: مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
بهزادفر، مصطفی؛ اعتماد، گیتی. (1386). مبانی مفهومی و نظری مشارکت. تهران: جامعه مهندسان و مشاور ایران.
پاکزاد، جهانشاه. (1386). راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران. چاپ سوم. تهران: انتشارات شهیدی.
پامیر، سای. (1392). آفرینش مرکز شهری سرزنده. ترجمه مصطفی بهزاد و امیر شکیبامنش. چاپ سوم، تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
پوراحمد، احمد و دیگران (1395). «تحليل نقش پياده راه¬هاي شهري در ارتقاي سرزندگي فضاهاي شهري (مطالعه¬ي موردي: پياده راه 17 شهريور، تهران)». مجله پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری. 14. 175-195.
پورجعفر، محمدرضا و دیگران. (1389). «ارائه انگاره‌های محیطی مؤثر بر شکل‌گیری فضاهای عمومی مشوق سالمندی موفق با تأکید بر ترجیحات سالمندان شهر شیراز». مجله سالمندی. 15. 22-34.
چپ‌من، دیوید. (1384). آفرینش محلات و مکان‌ها در محیط انسان ساخت. ترجمه شهرزاد فریادی و منوچهر طبیبیان. چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حبيبـي، محسـن. (1380). «مسـير پيـاده گردشـگري». نشـريه هنرهاي زيبا. 9 .51-43 .
حبیبی، کیومرث؛ نسترن،مهین؛ محمدی، مهرداد. (1395). «سنجش و ارزیابی سرزندگی فضاهای عمومی شهری و نقش آن در ارتقای کیفیت زندگی جوانان مورد شناسی: خیابان نظر شرقی اصفهان». مجله جغرافیا و آمایش شهری. 19: 161- 180.
حقیقی بروجنی. سمر؛ یزدانفر، سید عباس؛ بهزادفر، مصطفی. (1394). «احیای فضاهای شهری با استفاده از کافه‌های فضای باز (نمونه موردی خیابان چهارباغ اصفهان)». نشریه هنرهای زیبا (معماری و شهرسازی). 20 (3). 31- 42.
خستو، مریم و سعیدی رضوانی، نوید. (1389). «عوامل مؤثر بر سرزندگی شهری؛ خلق یک فضای سرزنده با تکیه بر مرکز خرید پیاده». نشریه هویت شهر. 4 (6). 63-74.
خشگویان فرد، علیرضا. (1386). روش‌شناسی کیو، تهران: مرکز تحقیقات صدا و سیمای جمهوری اسلامی.
رحیمی، لیلا؛ جعفری، فیروزه. (1396). «بررسی تطبیقی سرزندگی در فضاهای تجاری تاریخی مدرن شهر تبریز مطالعه موردی: بازار تاریخی و برج بلوار تبریز». فصلنامه علمی- پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیایی). 27. 41-56.
رنجبر، احسان؛ رئیس اسماعیلی، فاطمه. (1389). «سنجش کیفیت پیاده‌راه‌های شهری در ایران». نشریه هنرهای زیبا (معماری و شهرسازی). 42. 83-93.
سعیدی، مهدی؛ خیرالدین، رضا؛ بهزادفر، مصطفی (1399) «تبیین عوامل مؤثر بر سرزندگیِ فضای عمومی». فصلنامه شهر پایدار. 3 (2). 105-123.
شجاعی، درلارام؛ پرتویی، پروین. (1394). «عوامل مؤثر بر ایجاد و ارتقا اجتماع‌پذیری در فضای عمومی». مجله باغ نظر. 12. 93-108.
شولتز، دوان؛ شولتز، سیدنی آلن. (1383). نظریه‌های شخصیت. ترجمه: یحیی سید محمدی، تهران: موسسه نشر.
شهرجردی، محمد؛ سجادزاده، حسن. (1395). بررسی و تحلیل رویکردهای فضای آموزشی و فرهنگی در طراحی معماری فرهنگسرای هنر جوان اراک. چهارمین کنفرانس بین المللی پژوهش‌های نوین عمران، معماری و شهرسازی. 22. 216- 233.
طلوع دل، محمدصادق طاهر؛ السادات، سیده اشرف. (1396). مؤلفه‌های عامل ایجاد سرزندگی ساکنین فضاهای زیستی. شهر پایدار. 5 (1). 4-6.
غفوریان، میترا؛ افشین مهر، وحید؛ قلان‌زاده، زهرا. (1396). «بازشناسی مؤلفه‌های پایداری اجتماعی مؤثر بر افزایش تعاملات اجتماعی در مجموعه‌های مسکونی». مجله هویت شهر. 11(31). 31-44.
فروتن، منوچهر؛ صنعتگر کاخکی، مریم؛ رضایی، محمد کاظم. (1392). «روش ارزیابی سرزندگی محیطی در مجتمع‌های تجاری و مراکز خرید». مجله پژوهش‌های شهری هفت حصار. 2 (6). 65تا76.
فصیحی، حبیب الله؛ پریزادی، طاهر؛ کرمی، تاج الدین. (1398). «بررسی نقش پیاده راه‌ها در سرزندگی فضای عمومی مطالعه موردی: پیاده‌راه حرم شهر ری». فصلنامه شهر پایدار. 2 (4).1-15.
قربان‌پور، مریم و دیگران (1397). «ارزیابی مولفه‌های مؤثر بر سرزندگی در مسیرهای پیاده شهری (مطالعه موردی پیاده‌راه علم-الهدی شهر رشت) ». در مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه‌های انسانی. 42. 105-123.
قربانی‌نیا، آرزو. (1389). «بررسی الگوهای برنامه‌ریزی کارکردهای اجتماعی شبانه در فضاهای عمومی شهری مورد مطالعه: محور لاله‌زار». پایان¬نامه کارشناسی ارشد شهرسازی. دانشگاه تربیت مدرس. دانشگاه هنر و معماری.
گلکار، کوروش. (1386). «مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری». مجله صفه. 16 (44). 24-14.
لنارد. س؛ لنارد. ح. (1389). طراحی فضای شهری و زندگی اجتماعی. ترجمه رضا مجتبی‌پور. تهران: معماری و طراحی شهری.
لینچ، کوین. (1383). سیمای شهر. ترجمه منوچهر مزینی. چاپ یازدهم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مبهوت، محمدرضا؛ قدمگاهي، نرگس. (1392). «ارائه راهكارهايي جهت توسعه پايدار گردشگري شهري چناران بـا اسـتفاده از مدلSWOT». همايش ملي معماري، شهرسازي و توسعه پايدار با محوريت از معماري بومي تا شهر پايدار، ديمـاه 1392.
محمدپور زرندی، حسین و امینیان، ناصر. (1394). «ارزيابي قابليتهاي بازآفريني پياده¬راه¬هاي گردشگري از منظر توسعه پايدار شهري». اقتصاد و مدیریت شهری. 3 (11). 1-21.
محمدی، مهدی؛ احمدی، فهیمه؛ عباسی، بهنام. (1394). «خیابان‌های سرزنده: تأثیرات مشکلات عمومی در کیفیت و زیست پذیری خیابان های کوالالامپور». مجله باغ نظر. 43. 104-114.
مرتضوی، صبوحا. (1390). «بازشناسی پیاده راه‌ها به عنوان بستری برای گذراندن اوقات فراغت در شهر». ماهنامه منظر. 12. 17-28.
مسجدی، حسین؛ ابراهیمی، مژگان. (1382). شب¬ها، شورها و شعورها. بررســی اجمالی سیاســت صفویه برای ســرگرمی¬های فرهنگی (اوقات فراغــت). مجموعه مقالات همایــش اصفهان و صفویه. 2. 1-14.
مصلی نژاد، علی؛ موحد، خسرو؛ کشمیری، هادی. (1397). «ارزیابی تأثیر عناصر کالبدی معماری بر ارتقای سرزندگی شهروندان در معابر شهری (مورد مطالعاتی: خیابان عفیف آباد در شهر شیراز)». شهر پایدار. 25 . 177- 188.
نوریان، فرشاد؛ عبدالهی ثابت، محمد مهدی. ( 1387). «تبیین معیارها و شاخص¬های پایداری در محله مسکونی. نشریه شهرنگار». 50: 49- 63.
نهاوندی، الهام؛ ضابطیان، الهام؛ پور احمد، احمد؛ خیرالدین، رضا. (1396). «سرزندگی فضاهای پشتیبان در مراکز نوین تجاری». مجله منظر. 40. 65-76.
نیک‌پور، عامر؛ یاراحمدی، منصوره. (1399). «بازشناسی مؤلفه‌های شکل‌دهنده سرزندگی خیابان به مثابه ارتقاء کیفیت زندگی اجتماعی در فضاهای شهری کوچک مطالعه موردی: خیابان شهید چمران شیراز. فصلنامه شهر پایدار». 1. 41-54.
هنرفر، لطف الله. (1356). «گوهر تابناک معماری دوران صفوی». مجله هنر و مردم. 183. 2- 12.
یزدان پناه، لیلا. (1386). «موانع مشارکت اجتماعی شهروندان تهرانی». فصلنامه رفاه اجتماعی. 26. 105- 130.
Aksoz, O. & BÂCdorin, P. (2012). The importance of urban tourism for hotel policies; the case of Eskisehir, geo journal of tourism and geo sites. 9 (1).1- 11.
Brown, S.R., (1996), Q Methodology and Qualitative research, Qualitative Health Research, 6(4). 561-567.
Brown, I., Delaney, R. (2005). The draft Master Plan for Walking Tracks and Associated Facilities. Epacris Environmental Consultants Pty Ltd.
Belge, Z. E. (2012). Increasing walkability capacity of historic city centers: The case of Mersin. Liveable Cities: 25th International Building and Life Fair and Congress. 27 - 31
Caramona, M, Tiesdell, Healtht. And Oke Taner (2003) . Public Places Urban Space. Architectural Press UK
Jacobs, Jane (1993). the death and life of great American cities. New York: The Modern Library.
Landry, Charles. (2000). Urban Vitality: A New source of Urban Competitiveness. Prince Claus fund journal. ARCHIS issue Urban Vitality/Urban Heroes. 12(1). 8-13.
Lopes, M. N., & Camanho, A. S. (2013). Public green space use and consequences on urban vitality: An assessment of European cities. Social indicators research. 113(3). 751-767.
Lynch, K. (1981). Good city form. Cambridge. MA: MIT press.
Paul, A. & Sen, J. (2018). Livability assessment within a metropolis based on the impact of integrated urban geographicfactors (IUGFs) on clustering urban centers of Kolkata. Cities. 74.142-150.
Montgomery, John. (1998). Making a city: urbanity, vitality and urban design. Journal of City. .10. 27-97.
Sung, H., Lee, S. (2015). Residential built environment and walking activity:
Empirical evidence of Jane Jacobs’ urban vitality. Journal of Transportation Research, Part D. Vol: 41, pp: 318–329
Xu, Xiaodong. & others. (2018). The Cause and evolution of urban street vitality under the time dimension: Nine cases of streets in Nanjing.
Yassin, H. H. (2019). Livable city: An approach to pedestrianization through tactical urbanism. Alexandria Engineering Journal. 58(1). 251–259.