بررسی تأثیر مخاطرات ادراک شده در گذران اوقات فراغت بر نشاط اجتماعی گردشگران ورزشی در ایام پاندمی کووید-19
محورهای موضوعی : مطالعات اجتماعی و گردشگری، جامعه شناسی گردشگری
سحر پیرجمادی
1
(دانشگاه علامه طباطبائی)
احمد محمودی
2
(دانشگاه تهران)
وحید ساعت‌چیان
3
(دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)
کامران رومیانی
4
(دانشگاه علامه طباطبائی)
کلید واژه: اپیدمی, خسارات گردشگری ورزشی, شادی اجتماعی, کووید- 19, مدیریت بحران,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر مخاطرات ادراک شده در گذران اوقات فراغت بر نشاط اجتماعی گردشگران ورزشی در ایام پاندمی کووید-19 بود. روش پژوهش توصیفی با رویکرد مدل معادلات ساختاری بود. جامعه آماري گردشگران مجموعههای گردشگری ورزشی شهر مشهد بودند که 381 نفر به‌روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها از دو پرسشنامه مخاطرات ادراک شده اشراقی و همکاران (1396) و نشاط اجتماعی آکسفورد استفاده شد. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه توسط متخصصان تأیید و روایی سازه با استفاده از تحلیل عامل اکتشافی و تأییدی، مورد تأیید قرار گرفت. همچنین پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ برای هر دو پرسشنامه بالای 7/0 به‌دست آمد. در تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی مانند تی تک‌‌نمونه‌ای و مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد که بين میانگین مؤلفههای مخاطرات ادراک شده و نشاط گردشگران با میانگین نظری تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین بین مؤلفههای مخاطرات ادراک شده با نشاط گردشگران در ایام پاندمی کووید- 19 رابطه معناداری وجود داشت. نتایج این پژوهش بر تقویت شاخص‌هایی از قبیل نظارتی، برنامهریزی، سخت‌افزارها، ایمنی، اطلاعرسانی، سازمانی، روش‌های بین‌المللی در سیاستگذاریهای گردشگری ورزشی جهت جلوگیری از پیامدهای روانشناختی کووید- 19 و رسیدن به کمال نشاط اجتماعی تأکید دارد.
This descriptive study sought to investigate the effect of leisure time's perceived risks on the sports tourists’ social happiness during the COVID_ 19 Pandemic using the structural equation model. The study’s statistical population comprised all tourists who used sports tourism complexes in Mashhad, out of whom 381 people were selected via purposive sampling. The required data were collected via Ishraqi et al’ (2017) perceived risks questionnaire and the oxford social happiness scale. The questionnaires’ face and content validities were confirmed by experts, and their construct validity was confirmed via exploratory and confirmatory factor analysis. Moreover, the questionnaires’ reliability, obtained through Cronbach's alpha, was found to be over 0.7. As for analyzing the data, descriptive and inferential statistics such as one-sample T-test and structural equation modeling were used. The study’s results indicated a significant difference between the mean perceived risk components, the tourists’ happiness, and the theoretical mean. Furthermore, a significant correlation was found between perceived risk components and the tourist's happiness during the COVID_ 19 Pandemic. Therefore, it is emphasized that factors such as supervision, planning, hardware, security, information provision, organizational matters, and internationally recognized methods be considered in setting sports tourism policies to prevent the psychological consequences of COVID_ 19 and achieve perfect social happiness.
اکبری، مجید؛ انصاری، معصومه. (1399). «بازشناسی محرک‌های موثر بر رقابت‌پذیری سفر وگردشگری برای دوران پساکرونا (مطالعه موردی: ایران)». فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری ویژه‌نامه همه¬گیری کووید19، 15، 284-253.
علوی، سلمان؛ کروبی، مهدی؛ ذبیحی، اسماعیل؛ علوی، سید حسین. (1399). «کوید 19 و گردشگری ورزشی: شناسایی پیامدها و ارائه راه‌کار». فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری ویژه نامه همه گیری کووید19، 15، 32-1.
غلامی، یونس؛ خاکی، مریم؛ صادقیان، سمانه؛ قاسمپور، سیده فاطمه. (1398). «ارزیابی ادراک شهروندان از توسعه گردشگری شهری و اثر آن بر شادمانی ذهنی نمونه موردی کلانشهر مشهد». نشریه گردشگری شهری، 6 (1)، 120-107.
گلابی، فاطمه؛ آخشی، نازیلا. (1394). «مشاركت اجتماعي و نشاط اجتماعي». جامعه¬شناسی کاربردی، 59 (3)، 160-139.
محمودی، احمد؛ قربانی، محمد حسین؛ دبیر، علیرضا؛ شریفی، زهرا. (1399). «نقش امنیت و مخاطرات ادراک شده در ارتقاء پیوند اجتماعی گردشگران ورزش‌های زمستانی». فصلنامه انتظام اجتماعی، 12 (2)، 26-1.
مطلبی، سیدمحمدموسی. (1399). «تأثیر پاندمی کرونا-کووید 19 بر پیش‌بینی رشد تولید ملی سال 1399». فصلنامه علمی_تخصصی ارزیابی تأثیرات اجتماعی، 206-183.
منتی، حسین. (1399). «بررسی اثرات ویروس کرونا کووید 19 بر اقتصاد جهانی». فصلنامه علمی_تخصصی ارزیابی تأثیرات اجتماعی، 179-163.
منصوری مرادیان، سمیه؛ شمس، مجید؛ ملک حسینی، عباس. (1397). «تبیین شاخص‌های سرمایه اجتماعی در راستای ارتقاء نشاط اجتماعی و سلامت روان شهروندان (مطالعه موردی: شهر همدان)». فصلنامه علمی¬وپژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 11(1)، 299-284.
میرزایی، خلیل. (1399). «علت‌ها و پیامدهای همه‌گیری و عالم‌گیری ویروس کرونا-کووید 19». فصلنامه علمی_تخصصی ارزیابی تأثیرات اجتماعی، 41-13.
Evans, A. B., Blackwell, J., Dolan, P., Fahlén, J., Hoekman, R., Lenneis, V. & Wilcock, L. (2020). Sport in the face of the COVID-19 pandemic: towards an agenda for research in the sociology of sport. European Journal for Sport and Society, 17(2), 85-95.
Hammami, A., Harrabi, B., Mohr, M., & Krustrup, P. (2020). Physical activity and coronavirus disease 2019 (COVID-19): specific recommendations for home-based physical training. Managing Sport and Leisure, 1-6.
Hemmonsbey, J., Tichaawa, T. M., & Knott, B. (2021). Strategic conceptualisation of the South African sport tourism sector’s response to the Covid-19 pandemic. African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure, 10(1), 54-68.
Idrovo Peñaherrera, D. F., & Labastida Gasol, V. (2021). The impact of COVID-19 pandemic on tourists’ perceived risk of Barcelona as an international destination. School of Tourism& Hospitality Management.
Ito, E. (2021). Constraints to everyday cycle sport tourism during the COVID-19 pandemic in Japan. Wakayama Tourism Review, (1), 15-17.
Kafashpor, A., Ghasempour Ganji, S. F., Sadeghian, S., & Johnson, L. W. (2018). Perception of tourism development and subjective happiness of residents in Mashhad, Iran. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 23(6), 521-531.
Kanupriya. (2020). COVID-19: A Socio-Economic Perspective. FIIB Business Review, 9(3), 161-166.
Kim, J. J., Han, H., & Ariza-Montes, A. (2021). The impact of hotel attributes, well-being perception, and attitudes on brand loyalty: Examining the moderating role of COVID-19 pandemic. Journal of Retailing and Consumer Services, 62, 1-10.
Kreiner, N. C., & Ram, Y. (2020). National tourism strategies during the Covid-19 pandemic. Annals of tourism research, 1-6.
Liu, Y., Shi, H., Li, Y., & Amin, A. (2021). Factors influencing Chinese residents' post-pandemic outbound travel intentions: an extended theory of planned behavior model based on the perception of COVID-19. Tourism Review, 76(4).
Lock, S. (2020). Global change in travel and tourism revenue due to COVID-19 2019-2020. Our research and content philosophy.
Loureiro, S. M. C., & Jesus, S. (2019). How perceived risk and animosity towards a destination may influence destination image and intention to revisit: The case of Rio de Janeiro. Anatolia, 30(4), 497-512.
Matiza, T., & Kruger, M. (2021). Ceding to their fears: a taxonomic analysis of the heterogeneity in COVID-19 associated perceived risk and intended travel behaviour. Tourism Recreation Research, 1-17.
Matiza, T., & Slabbert, E. (2021). Tourism is too dangerous! Perceived risk and the subjective safety of tourism activity in the era of covid-19. GeoJournal of Tourism and Geosites, 36, 580-588.
Nazneen, S., Hong, X., & Ud Din, N. (2020). COVID-19 crises and tourist travel risk perceptions. 1-8.
Parnell, D., Widdop, P., Bond, A., & Wilson, R. (2020). COVID-19, networks and sport. Managing Sport and Leisure, 1-7.
Seraphin, H., Gowreesunkar, V. G., & Platania, M. (2019). Examining the relationship between residents’ level of happiness and supportiveness to tourism events: Winchester (UK) as a case study. Journal of Tourismology, 5(2), 93-112.
Zheng, Y., Goh, E., & Wen, J. (2020). The effects of misleading media reports about COVID-19 on Chinese tourists’ mental health: a perspective article. Anatolia, 31(2), 337-340.
Zhong, L., Sun, S., Law, R., & Li, X. (2021). Tourism crisis management: evidence from COVID-19. Current Issues in Tourism, 1-12.
دوفصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری، سال دهم، دوره بیستم، شماره بیستم، پاییز و زمستان 1401 (صص20-1 )
بررسی تأثیر مخاطرات ادراک شده در گذران اوقات فراغت بر نشاط اجتماعی گردشگران ورزشی در ایام پاندمی کووید-19
سحر پیرجمادی، دکتری تخصصی مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
احمد محمودی1، استادیار گروه مدیریت ورزشی، دانشکدۀ تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
وحید ساعت‌چیان، استادیار مدیریت ورزشی، گروه تربیت بدنی، دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)، مشهد، ایران
کامران رومیانی، کارشناسی زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه اراک، اراک، ایران
تاریخ دریافت: 1400/08/11 تاریخ پذیرش: 1401/02/10
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر مخاطرات ادراک شده در گذران اوقات فراغت بر نشاط اجتماعی گردشگران ورزشی در ایام پاندمی کووید-19 بود. روش پژوهش توصیفی با رویکرد مدل معادلات ساختاری بود. جامعه آماري گردشگران مجموعههای گردشگری ورزشی شهر مشهد بودند که 381 نفر به‌روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها از دو پرسشنامه مخاطرات ادراک شده اشراقی و همکاران (1396) و نشاط اجتماعی آکسفورد استفاده شد. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه توسط متخصصان تأیید و روایی سازه با استفاده از تحلیل عامل اکتشافی و تأییدی، مورد تأیید قرار گرفت. همچنین پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ برای هر دو پرسشنامه بالای 7/0 به‌دست آمد. در تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی مانند تی تک‌‌نمونه‌ای و مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد که بين میانگین مؤلفههای مخاطرات ادراک شده و نشاط گردشگران با میانگین نظری تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین بین مؤلفههای مخاطرات ادراک شده با نشاط گردشگران در ایام پاندمی کووید- 19 رابطه معناداری وجود داشت. نتایج این پژوهش بر تقویت شاخص‌هایی از قبیل نظارتی، برنامهریزی، سخت‌افزارها، ایمنی، اطلاعرسانی، سازمانی، روش‌های بین‌المللی در سیاستگذاریهای گردشگری ورزشی جهت جلوگیری از پیامدهای روانشناختی کووید- 19 و رسیدن به کمال نشاط اجتماعی تأکید دارد.
کلیدواژه‌ها: اپیدمی، خسارات گردشگری ورزشی، شادی اجتماعی، کووید- 19، مدیریت بحران
1. نویسنده مسئول، Email: ah.mahmoudi@ut.ac.ir
مقدمه
با همه‌گیری و عالم‌گیری کووید-19، جهان با چالشی مواجه شده است که بسیاری از جمله دبیر کل سازمان ملل متحد، آن را بسیار بزرگ‌تر و تأثیرگذارتر از جنگ جهانی دوم ارزیابی میکنند (میرزایی، 1399: 13). کووید-19 از اواخر سال 2019 در کشور چین کشف شد و از آن زمان اپیدمی جهانی یافت (ماتیزا و کروگر1، 2021: 1). امروزه بیماری کووید-19 در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی تأثیر زیادی گذاشته است (کانوپریا2، 2020: 161)؛ از دیدگاه علم اقتصاد، خسارت‌های اقتصادی ناشی از اپیدمی کووید-19 تاحد زیادی به دلیل کاهش تقاضاست؛ به این معنی که مصرف‌کننده برای خرید کالاها و خدمات موجود در اقتصاد جهانی وجود ندارد (منتی، 1399: 163). با توجه به تعادل بازار در نظریه عرضه تقاضا، بخش گردشگری در حال کاهش موازی با کاهش تقاضا مواجه است (ماتیزا و اسلبرت3، 2021: 580). با اپیدمی جهانی کووید-19 و اعمال محدودیت‌های جهانی بر مسافرت و گردشگری شاهد کاهش چشمگیر درآمدهای جهانی مسافرت و جهانگردی بوده‌ایم (ژانگ و همکاران4، 2021: 1). بر اساس برآوردهای صورت گرفته در سال 2020 می‌بایست درآمد حاصل از مسافرت و گردشگری جهانی به رقم 712 میلیارد دلار می‌رسید که نسبت به سال 2019، حدود 4 درصد رشد داشت؛ (لوک5،2020). اما در سال 2020 که قرار بود رونق مشاغل و کارآفرینی در صنعت گردشگری و هتلداری جهان رخ دهد، با ظهور و شیوع کووید- 19 شوک‌های بزرگی بر گردشگری داخلی و خارجی وارد شد (کراینر و رام6، 2020: 1)؛ به‌طوری که طبق آخرین گزارش‌های سازمان جهانی گردشگری7 و شورای جهانی سفر8 با ظهورکووید-19، به‌عنوان هفتمین فاجعه بزرگ دنیا (سازمان بهداشت جهانی، 2020)، اتفاقاتی مانند به‌تعویق افتادن بازی‌های المپیک و پارالمپیک توکیو (پارنل و همکاران9،2020: 1) و تعطیلی رویدادهای اجتماعی- ورزشی و اماکن ورزشی رخ داد (هامانی و همکاران10، 2020: 1). همچنین 50 میلیون شغل در صنعت گردشگری و مهمان‌نوازی در معرض نابودی قرار گرفته است و حجم درآمدهای حاصل از این صنعت به یک سوم نزول پیدا کرده است (ژنگ و همکاران11، 2020: 337). از طرفی همواره تصميمات سفر گردشگر تحت تأثير ادراكات آن‌ها از ريسك‌ها و خطرات مقصد است؛ در این راستا لوریرو و جیسس12 (2019) مخاطرات ادراک شده را از عوامل مؤثر بر تصاویر شناختی، عاطفی و محتاطانه گردشگران دانستند. مخاطرات ادراك شده به معنی ارزیابی ذهنی فرد از خطر واقعی موجود در هر زمان می‌باشد. مخاطره اغلب پديدهای است كه براي مصرفكننده آزاردهنده بوده و موجب افزايش سطح اضطراب مصرفكننده ميگردد (محمودی و همکاران، 1399: 1). در این راستا بیماری کووید19 از جمله مخاطرات ادارک شده در صنعت گردشگری به‌ویژه گردشگری ورزشی بوده که کسب وکارهای این حوزه را که یکی از موتورهای اشتغال و رشد در دوران تحریم محسوب می‌شود، عملاً تعطیل نموده و چرخ این صنعت اشتغال‌زا کند گردیده است (مطلبی، 1399: 183). گردشگری ورزشی سه رفتار عمده را در بر می‌گیرد: 1. شرکت کردن (گردشگری ورزشی فعال)؛ 2. تماشا کردن (گردشگری ورزشی رویداد یا غیرفعال)؛ 3. بازدید کردن از جذابیت‌های مشهور مربوط به ورزش (گردشگری خاطرات ورزشی) (علوی و همکاران، 1399: 1)؛ که با گسترش بیماری کووید-19 تمامی ابعاد گردشگری ورزشی تحت تأثیر قرار گرفته است. بشریت در گذشته نیز با وقایعی مشابه مانند آنفولانزا، ابولا، سارس، مرگ سیاه روبرو شده است (ایوانس و همکاران13، 2020: 85)؛ و با وجود بیماری‌های عفونی یاد شده، بسیاری از رویدادهای ورزشی برگزار و در صنعت گردشگری نیز مشکل خاصی به‌وجود نیامد (پارنل و همکاران، 2020: 1). اما خطر حاضر، فوقالعاده خاص و حساس می‌باشد. از سوی دیگر مخاطرات ادارک شده گردشگران اثر قابل توجهی بر نشاط آنان در طول مدت زمان حضور در جامعه میزبان گردشگر خواهد داشت. نشاط اجتماعی یکی از مؤلفههای مهم رفاه اجتماعی به‌شمار میرود که با پیدایش نظریههای جدید در توسعه و تأکید بر توسعه انسانی با محوریت سلامت به‌عنوان یک مقوله محوری در سیاستگذاریهای عمومی و رفاهی پدیدار شده است (سرافین و همکاران14، 2019: 93). وینهتون15 جامع‌ترين تعريف را از نشاط و شادماني ارائه کرده است. بر اساس اين تعريف، نشاط و شادماني به درجه‌اي از قضاوت شخص درباره‌ی مطلوبيت کيفيت کل زندگي‌اش اطلاق مي‌شود (گلابی و آخشی، 1394: 139). نشاط اجتماعی حالات روانی مثبت که عبارتند از سطح بالای رضایت، شادی ذهنی، سلامت ذهنی و سلامت روانشناختی افراد جامعه است. نشاط اجتماعی موجب تعلق، مسئولیت‌پذیری و وفاق اجتماعی، ارتقاء شاخص‌های سلامت روانی و اجتماعی، افزایش رضایت از زندگی، پویایی اجتماعی، افزایش امید در جامعه، ارتقاء کیفیت زندگی، کاهش آسیب‌های اجتماعی خصوصا در جوانان، عملکرد بهتر سیستم ایمنی در مقابل استرسها و... می‌گردد (منصوری مرادیان و همکاران، 1397: 284). در این راستا در نظر گرفتن مخاطرات ادارک شده گردشگران ورزشی در ایام همه‌گیری کووید-19 بسیار مهم بوده و می‌توان با ایجاد تمهیداتی برای گردشگری، اطمیناندهی مناسب و مؤثر را ایجاد نمود و در نتیجه گردشگر رغبت و تمایل بیشتری برای حضور پیدا کرده و در نهایت موجبات رونق صنعت گردشگری ورزشی و نشاط اجتماعی را به‌سبب حضور آن‌ها فراهم آورد.
مبانی نظری
کفاشپور و همکاران16 (2018) در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که توسعه گردشگری بر نشاط ذهنی و کیفیت زندگی ساکنان شهر مشهد تأثیر دارد (کفاشپور و همکاران، 2018: 521). نتایج پژوهش نازنیین و همکاران17 (2020) حاکی از آن بود که کووید-19 بر تصمیم سفر گردشگران و درک آن‌ها از بهداشت و ایمنی تأثیر زیادی گذاشته است (نازنیین و همکاران، 2020: 1). در یکی از مطالعات اخیر لیو و همکاران18 (2021) به این نتیجه دست یافتند که نگرش، هنجار‌های ذهنی، کنترل رفتار درک شده و رفتارهای رفت و برگشت گذشته تأثیرات مثبت قابل توجهی بر اهداف گردشگری پس از همه‌گیری دارد. این یافته‌ها می‌تواند مرجعی برای تدوین سیاست‌های مناسب توسعه گردشگری توسط نهادهای دولتی و شرکت‌های گردشگری در مقصد باشد (لیو و همکاران، 2021). نتایج تجزیه و تحلیل داده‌های کیم و همکاران19 (2021) نشان داد که چگونه ویژگی‌های ملموس و ناملموس باعث بهبود درک افراد از رفاه قبل و در ایام بیماری کووید-19 می‌شود و اینکه چگونه این ادراکات بر نگرش‌های شناختی، عاطفی و وفاداری به نام تجاری در این دوره‌ها تأثیر می‌گذارد (کیم و همکاران، 2021: 1). علاوه بر این ایتو20 (2021) در پژوهش خود به محدودیت‌های گردشگری ورزشی دوچرخه‌سواری در ایام بیماری کووید-19 از جمله؛ فیزیولوژیکی، مالی، تعهدات اجتماعی و محیطی اشاره نمود (ایتو، 2021: 15). همونسبی و همکاران21 (2021) نیز در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که سرمایه‌گذاری‌های مالی، حمایت دولت، سیاست‌ها و رویکردهای استراتژیک جدید برای مدیریت بحران در گردشگری ورزشی ارزش قابل توجهی دارد (همونسبی و همکاران، 2021: 54). در مطالعات داخلی مهم‌ترین و مرتبط‌ترین تحقیقات نیز شامل موارد زیر است: غلامی و همکاران (1398) در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که؛ از بین مؤلفههای موجود در متغیر ادراك از توسعه گردشگری، مؤلفههای اجتماعی و اقتصادی بر شادمانی ذهنی شهروندان شهر مشهد تأثیر بسزایی دارند (غلامی و همکاران، 1398: 107). در پژوهشی دیگر محمودی و همکاران (1399) به این نتیجه دست یافتند که ایجاد شرایط مناسب امنیت و مخاطرات ادراك شده نقش مهمی در ارتقاي پیوند اجتماعی گردشگران ورزش‌هاي زمستانی دارد (محمودی و همکاران، 1399: 1). در جدیدترین پژوهش‌های انجام شده در حوزه گردشگری ورزشی و کووید-19 نیز علوی و همکاران (1399) پیامدهای شغلی، رویدادی، توسعه پایدار و پسا کرونا را از جمله پیامدهای بیماری کووید-19 بر گردشگری ورزشی کشور عنوان نمودند(علوی و همکاران، 1399: 1). بررسی پیشینه‌ی ادبیات تجربی نشان از آن دارد که این پژوهش‌ها جامع نبوده و بیشتر تلاش‌ها برای سنجش کووید-19 بر بدنه‌ی صنعت گردشگری در سطح جهانی بوده است؛ که این مستلزم توسعه و پیشبرد دامنه‌ی پژوهش در بخش‌های مختلف گردشگری از جمله گردشگری ورزشی برای ایام پاندمی کووید-19 است. در این راستا در حوزه گردشگری ورزشی در ایام پاندمی کووید-19، پژوهش بسیار محدود (یک نمونه) در سطح کشور به انجام رسیده است. این خلأ در مطالعات خارجی در حوزه گردشگری ورزشی نیز مشهود است. با این ضرورت، تحقیق حاضر درصدد بازشناسی تأثیر مخاطرات ادراک شده در گذران اوقات فراغت بر نشاط اجتماعی گردشگران ورزشی در ایام پاندمی کووید-19 است که نوآوری این پژوهش هم محسوب می‌شود. لذا نتایج این پژوهش می‌تواند به غنای علمی حوزه‌های گردشگری ورزشی و مدیریت ورزشی کمک شایانی نموده و به‌عنوان زیربنایی برای مطالعات آتی قرار گیرد؛ که این مسأله بیان‌کننده اهمیت نظری این پژوهش است. به‌صورت عملی نیز کلیه سازمان‌ها و مدیران ذیربط می‌توانند با چالش‌ها و مخاطرات ادراک شده در ایام پاندمی کووید-19 صنعت گردشگری ورزشی کشور آشنا شوند و از راهکارهای ارائه شده، جهت مقابله و اصلاح وضعیت موجود و آتی بهره گیرند. از طرفی وضعیت عمومی نشاط اجتماعی در ایران امروز به استناد شواهد و آمارها چندان رضایت‌بخش نیست (گلابی و آخشی، 1394: 139). به‌واسطه اهمیت موضوع و تأثیر این مسأله در موفقیت برنامه‌های کلان توسعه پایدار، برنامه ششم توسعه صراحتا دولت را مکلف کرده است به‌منظور پیشگیری و کاهش آسیب‌های اجتماعی نسبت به تهیه طرح جامعی برای بسط و گسترش نشاط، شادمانی، امیدواری و اعتماد اجتماعی اقدام نمایند (سازمان برنامه و بودجه کشور، 1398). در این راستا گردشگري ورزشی یکی از حوزه‌هاي مهم اوقات فراغت محسوب می‌شود و می‌تواند به ایجاد نشاط جامعه کمک شایانی نماید. لذا نشاط اجتماعی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اجتماعی در گسترش رضایت عمومی جامعه از زندگی به‌شمار میرود که این شاخص مهم در دو سال اخیر با شیوع بیماری کووید-19 و همچنین رکود گردشگری ورزشی به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است. صنعت گردشگری نخستین و بیشترین ضربه را از بیماری کووید-19 متحمل شده و تقریباً تا حد ورشکستگی اقتصاد این صنعت پیش رفته است (اکبری و انصاری، 1399: 253)؛ که همچنان با تداوم این بیماری و محدودیت‌های مسافرتی بین‌المللی، منطقه‌ای و محلی هر روز بر مشکلات ناشی از این بیماری در صنعت گردشگری ورزشی کشور افزوده می‌شود. لذا اگر اقدامات پیشگیرانه در این حیطه به‌درستی انجام نشود، صنعت گردشگری به ویژه گردشگری ورزشی با اثرات کاهش بیشتری روبرو شده و در نهایت به فروپاشی اقتصادی می‌انجامد. بنابراین، با توجه به پتانسیل‌های موجود و محرک‌هایی که می‌توانند به ارتقاء مجدد مزیت رقابتی سفر و گردشگری در این ایام پاندمی در کشورمان بیانجامند، لازم است بررسی‌های لازم صورت گرفته تا با بازشناسی نیروهای مؤثر بر آن و سرمایه‌گذاری روی این محرک‌ها بتوان دوباره جایگاه ایران را در گردشگری ورزشی بهبود بخشید. لذا لازم است مدیران گردشگري ورزشی مخاطرات ادراك شده ناشی از بیماری کووید-19 را کاهش داده تا بتوانند تجربه مطلوب گردشگري را افزایش و به‌تبع آن به کمال نشاط اجتماعی رسید. با توجه به اهمیت این بیماری و با نظر به تأثیر قابل توجهی که بر تمامی صنایع گذاشته است، ضرورت می‌یابد که مخاطرات حاضر و آتی حاصل از این ویروس بر گردشگری ورزشی شناسایی شود و در راستای آن تدابیری در جهت مقابله و یا بهبود وضعیت موجود و آتی اندیشید. با توجه به موارد مطرح شده محقق در پی یافتن پاسخ برای این سؤال است که مخاطرات ادراک شده در گذران اوقات فراغت ورزشی بر نشاط اجتماعی گردشگران در ایام پاندمی کووید-19 چه نقشی را ایفا میکنند؟
روش پژوهش
پژوهش حاضر زمره پژوهش‌های همبستگی مبتنی بر مدل معادلات ساختاری است که به‌صورت میدانی اجرا شده است. جامعه آماري پژوهش را گردشگران استفاده‌کننده از مجموعههای گردشگری ورزشی شهر مشهد تشکیل می‌دادند که حداقل سابقه 2 مرتبه حضور مداوم در سال را به این مجموعه‌ها دارا بودند. با توجه به نامحدود بودن جامعه پژوهش (100000<N) بر اساس فرمول حجم نامحدود کوکران تعداد 428 نفر از گردشگران به روش نمونه‌گیری هدفمند، به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. پرسش‌نامه‌ها به صورت فیزیکی از طریق حضور پژوهشگر در مجموعههای گردشگری ورزشی مورد مطالعه، در بین نمونه‌های داوطلب پژوهش توزیع گردید. با توجه به شرایط کشور و اعمال محدودیت‌های ستاد کرونا، تعداد 428 پرسشنامه در بین نمونه‌های پژوهش توزیع شد. در نهایت پس از حذف موارد ناقص، تجزیه و تحلیل داده‌ها بر روی 381 پرسشنامه انجام پذیرفت. در این پژوهش از پرسشنامه مخاطرات ادراک شده اشراقی و همکاران (1396) شامل 32 گویه و 5 بعد (فردی، بهداشتی، امنیتی، ایمنی، اجتماعی) و پرسشنامه نشاط اجتماعی آکسفورد شامل 29 گویه با مقیاس پنج ارزش لیکرت (خیلی کم=1 تا خیلی زیاد=5) استفاده شد. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه توسط 10 تن از اساتید مورد تأیید و روایی سازه با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی، مورد تأیید قرار گرفت. همچنین مقدار ضریب پایایی درونی (آلفای کرونباخ) برای پرسشنامه مخاطرات ادراک شده 87/0 و نشاط اجتماعی 93/0 بدست آمد، که نشان از پایایی قابل‌قبول پرسش‌نامه‌های مورد استفاده دارد. در این پژوهش به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی استفاده گردید. در پژوهش حاضر؛ متغیر مخاطرات ادراک شده به‌عنوان متغیر مستقل (پیش بین) بوده و به‌منظور ارزیابی ذهنی گردشگران ورزشی از خطر واقعی موجود در ایام پاندمی کووید-19 می‌باشد. همچنین متغیر نشاط اجتماعی به‌عنوان متغیر وابسته (ملاک) بوده و منظور از نشاط اجتماعی به درجه‌اي از قضاوت گردشگران ورزشی درباره‌ی مطلوبيت کيفيت زندگي اجتماعی‌شان اطلاق مي‌شود. برای سازمان دادن، خلاصه کردن، طبقه‌بندی نمرات خام از آمار توصیفی22 و به‌منظور برآورد پارامترها و پیش‌بینی آن از آمار استنباطی23 استفاده شد. همچنین به‌منظور بررسی ارتباط بین متغیرهای پژوهش از آزمون همبستگی پیرسون24 در نرم‌افزار اس پی اس اس25 نسخه 26 استفاده شد و برای طراحی مدل ارتباطی بین متغیرهای پژوهش از نرم‌افزار نسخه لیزرل26 نسخه 8.8 استفاده گردید.
یافته‌ها
در این پژوهش 381 پرسشنامه مورد ارزیابی قرار گرفت؛ که 33 درصد را زنان و 67 درصد را مردان تشکیل داده‌اند و بالاترین فراوانی سن با 42 درصد بین 40-31 سال بود. توزیع فراوانی مربوط به تحصیلات نمونه پژوهش نیز نشان می‌دهد که 149 نفر (85/33 درصد) دیپلم و زیردیپلم، 88 نفر (09/23 درصد) مدرک کاردانی، 94 نفر (67/24 درصد) مدرک کارشناسی، 61 نفر (01/16 درصد) مدرک کارشناسی ارشد و 9 نفر (36/2 درصد) مدرک دکتری داشتند. در این پژوهش برای نرمال و غیرنرمال بودن داده‌ها از آزمون کلوموگروف- اسمیرنوف استفاده گردید.
جدول 1. آماره‌های آزمون کولموگروف- اسمیرنف
| متغیرهای پژوهش |
| آمارهها |
|
|---|---|---|---|---|
نمره Z | سطح معنیداری | نوع توزیع | ||
مخاطرات ادراک شده | برنامهریزی | 45/0 | 21/0 | نرمال |
مالی | 51/0 | 25/0 | نرمال | |
اطلاعرسانی | 43/0 | 22/0 | نرمال | |
سیاسی | 48/0 | 13/0 | نرمال | |
حقوقی | 52/0 | 089/0 | نرمال | |
نظارتی | 45/0 | 052/0 | نرمال | |
ایمنی | 39/0 | 06/0 | نرمال | |
سازمانی | 38/0 | 06/0 | نرمال | |
آگاهیها | 44/0 | 23/0 | نرمال | |
نشاط اجتماعی | نشاط اجتماعی | 55/0 | 10/0 | نرمال |
منبع: یافته‌های پژوهش
با توجه به نتایج جدول 1 و سطوح معناداری که همگی بالای 05/0 هستند، می‌توان گفت که توزیع داده‌های به‌صورت نرمال است. با توجه به نرمال بودن توزیع متغیرهای مخاطرات ادراک شده و نشاط اجتماعی، به‌منظور بررسی نقش و اهمیت متغیرها و مؤلفههای پژوهش در جامعه مورد بررسی از آزمون تی تک نمونه‌ای استفاده شد.
متغیر | میانگین مشاهده شده | میانگین نظری | آماره t | سطح معناداری |
برنامهریزی | 99/2 | 3 | 038/0- | 97/0 |
مالی | 02/3 | 360/0 | 71/0 | |
اطلاع رسانی | 17/3 | 667/2 | 001/0 | |
سیاسی | 03/3 | 551/0 | 58/0 | |
حقوقی | 97/2 | 407/0- | 68/0 | |
نظارتی | 23/3 | 494/3 | 001/0 | |
ایمنی | 21/3 | 287/3 | 001/0 | |
سازمانی | 11/3 | 878/1 | 06/0 | |
نشاط اجتماعی | 48/3 | 782/7 | 001/0 |
منبع: یافته‌های پژوهش
همان‌طور که در جدول 2 مشاهده می‌شود، مؤلفههای برنامهریزی، مالی، سیاسی، حقوقی و سازمانی معنادار نبوده است و براساس نتایج به‌دست آمده تفاوت معناداری بین میانگین مشاهده شده با میانگین نظری یافت نشد. همچنین آزمون t تک نمونه‌ای نشان داد که مؤلفههای اطلاع رسانی، نظارتی، ایمنی و نشاط اجتماعی معنادار بوده و تفاوت معناداری بین میانگین مشاهده شده با میانگین نظری وجود دارد. بر اساس نتایج به‌دست آمده؛ به‌ترتیب مؤلفههای نشاط اجتماعی، نظارتی، ایمنی و اطلاع رسانی از وضعیت مطلوبی برخوردار بوده و بالاتر از میانگین نظری قرار دارند.
جدول 3. آزمون فريدمن اولويت مؤلفههای مخاطرات ادراک شده |
| |||
| آماره
|
| مؤلفه‌ها | ميانگين رتبه‌ها |
کي دوي فريدمن 783/40 درجه آزادي 7 سطح معني‌داري 001/0 | نظارتی | 99/4 | ||
ایمنی | 96/4 | |||
اطلاعرسانی | 80/4 | |||
سازمانی | 70/4 | |||
سیاسی | 29/4 | |||
برنامهریزی | 16/4 | |||
| مالی | 11/4 | ||
حقوقی | 99/3 | |||
منبع: یافته‌های پژوهش
همان‌طور که در جدول 3 ملاحظه ميگردد، چون سطح معني‌داري آزمون فريدمن کمتر از 05/0 مي باشد، بنابراین فرض صفر رد و بین مؤلفههای مخاطرات ادراک شده اولويت معناداری وجود دارد. همان‌طور که از جدول 3 مشخص می‌شود مهم‌ترین اولويت مؤلفههای مخاطرات ادراک شده مربوط به مؤلفه «نظارتی» بوده و مؤلفههای «ایمنی»، «اطلاعرسانی»، «سازمانی»، «سیاسی»، «برنامهریزی»، «مالی» و «حقوقی» در اولویت‌های دوم تا هشتم قرار دارند.
جدول 4. ضرایب استاندارد (β) و معناداری (t) مدل روابط بین مخاطرات ادراک شده و میزان نشاط گردشگران
میزان نشاط اجتماعی |
| مخاطرات ادراک شده | ضرایب استاندارد (β) | ضرایب معناداری (t) | سطح معناداری |
|---|---|---|---|---|---|
برنامهریزی | <--- | مخاطرات ادراک شده | 77/0 | 09/12 | 001/0 |
مالی | <--- | مخاطرات ادراک شده | 76/0 | 86/11 | 001/0 |
اطلاع رسانی | <--- | مخاطرات ادراک شده | 75/0 | 89/11 | 001/0 |
سیاسی | <--- | مخاطرات ادراک شده | 74/0 | 72/11 | 001/0 |
حقوقی | <--- | مخاطرات ادراک شده | 78/0 | 65/12 | 001/0 |
نظارتی | <--- | مخاطرات ادراک شده | 73/0 | 38/11 | 001/0 |
ایمنی | <--- | مخاطرات ادراک شده | 61/0 | 05/9 | 001/0 |
سازمانی | <--- | مخاطرات ادراک شده | 75/0 | 99/11 | 001/0 |
گویه اول | <--- | میزان شادی گردشگران | 61/0 | 99/8 | 001/0 |
گویه دوم | <--- | میزان نشاط گردشگران | 63/0 | 78/8 | 001/0 |
گویه سوم | <--- | میزان نشاط گردشگران | 75/0 | 11/8 | 001/0 |
گویه چهارم | <--- | میزان نشاط گردشگران | 72/0 | 92/7 | 001/0 |
گویه پنجم | <--- | میزان نشاط گردشگران | 61/0 | 06/7 | 001/0 |
گویه ششم | <--- | میزان نشاط گردشگران | 72/0 | 94/7 | 001/0 |
گویه هفتم | <--- | میزان نشاط گردشگران | 67/0 | 51/7 | 001/0 |
گویه هشتم | <--- | میزان نشاط گردشگران | 66/0 | 48/7 | 001/0 |
مخاطرات ادراک شده | <--- | میزان نشاط گردشگران | 50/0 | 60/5 | 001/0 |
منبع: یافته‌های پژوهش