امکان سنجی توسعه گردشگری طبیعت محور در جنگلهای هیرکانی
محورهای موضوعی : مطالعات اجتماعی و گردشگری، جامعه شناسی گردشگری
محسن جوانمیری پور
1
*
,
ندا محمدخانی گیلانی
2
1 - گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشگاه تهران
2 - دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان
کلید واژه: جنگلهای هیرکانی, حوضههای جنگلی, گردشگری همسو با طبیعت, SWOT,
چکیده مقاله :
امروزه گردشگری بوم‌شناختی برای بسیاری از مدیران و مسئولان و برنامه‌ریزان بهصورت امری اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بسیار حیاتی درآمده است. در بین جاذبههای متعدد ترکیب دریای خزر، جنگلهای هیرکانی و رشته کوه‌های البرز چشماندازهای بی‌بدیلی را خلق کرده است که برای گردشگری همسو با طبیعت حایز اهمیت است. هدف مطالعه حاضر امکان سنجی توسعه گردشگری بوم‌شناختی در جنگلهای هیرکانی است. بهمنظور انجام این مطالعه شش حوضه آبخیز در چهار گروه با مساحت ۱۴۸۹۷۱ هکتار در نظر گرفته شد. این حوضهها شامل چلچای در استان گلستان، بلیران در شرق و حوضههای دوهزار و سههزار در غرب استان مازندران و حوضههای هممرز زیلکیرود و فریرود در استان گیلان میباشند. مطالعات امکان سنجی بهصورتی طراحی شد تا از اطلاعات جمعآوری شده، نتایج مطالعات کتابخانهای، خروجی‌های حاصل از مطالعات میدانی و نتایج کارگاههای مشورتی در مناطق مورد مطالعه، و همچنین از دانش و تجربه کارشناسان و متخصصانی که در حوضه گردشگری همسو با طبیعت کار میکنند، استفاده نماید. کارگاههای مشورتی با مشارکت ذی‌نفعان اصلی برای هر منطقه برگزار گردید که در طی آنها اطلاعات لازم حین بحثهای گروهی و با استفاده از ابزار SWOT جمعآوری شد. پرسشنامهای برای گردآوری اطلاعات درباره چشماندازها و ایدههای افراد و گروههای ذی‌نفع توزیع گردید. جمع امتیازات تحلیل SWOT برای هر منطقه در دسته‌های محیطزیستی، زیرساختی، فرهنگی و سنتی، جامعه محلی و غیره نشان می‌دهد در بین مناطق مورد مطالعه حوزه‌های دوهزار-سههزار (امتیاز 12) و زیلکیرود-فریرود (امتیاز 1-) دارای شرایط بهتری برای گردشگری همسو با طبیعت هستند که نشاندهنده استعداد بالقوه خوب در مناطق مذکور است.
Ecological tourism has turned into a fundamental economic, social, cultural, and symbolic matter for many managers, officials, and planners in today’s world. From among many attractions existing in Northern Iran, the Caspian Sea, the Hyrcanian forests, and the Alborz mountain range have created magnificent landscapes, making them a great asset to eco-friendly tourism. Therefore, this study sought to conduct a feasibility study on the ecological tourism development in Hyrcanian forests. To this end, six watersheds in four groups were taken into account, covering an area of 148,971 square meters. The watersheds included Chelchai in Golestan province, Beliran in eastern parts of Mazandaran province, Duhezar- Sehezar neighboring basins in the west of Mazandaran province, and the Zilkiroud-Fariroud bordering basins in Gilan province. To collect the required data, the study used the findings of library studies, field studies, consultative workshops, and the knowledge and experience of experts and specialists working in the field of eco-friendly tourism. Moreover, some consultative workshops were organized with the participation of the main stakeholders of each region, where the necessary details were collected through group discussions using the SWOT. Furthermore, a questionnaire was administered to collect data concerning the perspectives and ideas of individuals and interested groups. Accordingly, the results of the SWOT analysis performed on environmental, infrastructure, cultural, and traditional categories for each region and local community revealed that Duhezar-Sehezar and Zilkiroud-Fariroud enjoyed better conditions for the development of eco-friendly tourism, indicating the great potential of the regions in this regard.
احسانی، سیده محدثه، تمرتاش، رضا، حشمتی، غلامعلی، شیدای کرکج، اسماعیل. (1399).« انتخاب سایت‌های حفاظتی به منظور برنامهریزی مدیریتی بر اساس ارزیابی فلورستیکی و تنوع گونه‌ای (مطالعه موردی: ولویه کیاسر، مازندران)». پژوهش‌های گیاهی (مجله زیست شناسی ایران)(علمی). شماره 2. صص241-256.
بیشمی، بهار، رحیم‌پور، علی. (1395). «ثبت جاذبههای پیشنهادی واجد شرایط طبیعت ایران در فهرست آثار میراث طبیعی یونسکو، ضرورتی کاربردی». فصلنامه علوم و تکنولوژی محیطزیست. (ویژه نامه شماره 3 طراحی ومدیریت شهری).صص 379-393.
پورمحمدی، محمدرضا (1390).« برنامه¬ریزی کاربری اراضی شهری». انتشارات سمت. تهران.
سلطانی،زهرا، نوری زمان آبادی، سید هدایت الله. (1389). «ارزیابی توان محیطی شهرستان خوانسار به منظور توسعه توریسم (با استفاده از GIS)». فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره 99 . صص77-100.
جوانمیری‌پور، محسن، مروی مهاجر، محمدرضا، اعتماد، وحید و زبیری، محمود.(1390). «اثر چرای دام بر تغییر و تنوع گونه‌های جنگلی در گروه¬های زادآوری طبیعی (مطالعه موردی: بخش پاتم جنگل خیرود)». جنگل و فرآورده‌هاي چوب. شماره 4. صص 401-413.
جوزی، سیدعلی، مرادی مجد، نسرین، سیدعلی، عبداللهی، هدی. (1388). «ارزیابی توان اکولوژیکی منطقه بوالحسن دزفول به منظور استقرار کاربری گردشگری به روش تصمیمگیری چند معیاره». علوم و فنون دریایی. صص38-52.
حاجی‌نژاد، علی، پایدار، ابوذر، باقری، فاطمه، عبدی، ناصر.(1393). «تدوین برنامه راهبردی توسعه گردشگری روستایی ایران». سیاست‌های راهبردی و کلان،شماره 8 ،صص111-135.
حیدری، رحیم. (1389).« مبانی برنامه¬ریزی صنعت گردشگری». انتشارات سمت.
حیدری، رضوان، پورخباز، حمیدرضا، جوانمردی، سعیده، ایلدرمی، علیرضا. (1399). «پیاده‌سازی مدل آمایشی کاربری توریسم با استفاده از مدل تلفیقی تصمیمگیری ANP-DEMATEL و منطق فازی (مطالعه موردی: شهرستان ملایر)». علوم و تکنولوژی محیطزیست. شماره5. صص223-238.
حیدری، محمد تقی، احدنژاد روشتی، محسن، محرمی، سعید. (1398). «تحلیلی بر بازآفرینی اقتصادی شهر با رویکرد گردشگری گاسترونومی (مطالعه موردی: رویداد جشنواره آَش شهر زنجان)». اقتصاد شهری. شماره 2. صص 37-54.
صحرایی‌نژاد، نسیم. (1390). «تجربه شکل¬گیری یک شهر سبز، باغ-شهر هوشمند پوتراجایا، مالزی». انسان و محیطزیست. شماره3. صص 97-113.
فیروزی، محمدعلی، گودرزی،مجید، زارعی،رضا، اکبری، عبدالمطلب. (1392).« ارزیابی توان اکولوژیک منطقه نمونه گردشگری سد شهید عباسپور با تأکید برتوسعه پایدار گردشگری». نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. شماره 28. صص153-176.
کرمخانی،زینب، صالحی عمران، ابراهیم، هاشمی،سهیلا، مهرعلی‌زاده، یدا. (1398). «واکاوی موانع رویکرد مشاوره حرفه‌ایی در دانشگاه‌های ایران با تاکید بر برنامهریزی آموزشی». فصلنامه مطالعات برنامهریزی آموزشی. شماره14.صص47-28.
محمدی نجف‌آبادی، عبدالمجید، اعتباریان خوراسگانی، اکبر، ابراهیم‌زاده دستجردی، رضا. (1400). «شناسایی و اولویت‌بندی راهکارهای توسعة منابع انسانی صنعت گردشگری استان اصفهان». برنامهریزی فضایی. شماره 2.صص 1-24.
مخدوم، درویش صفت، جعفرزاده، مخدوم، مجید، علی‌اصغر، هورفر، عبدالرضا.(1388 ). «ارزيابي و برنامه¬ريزي محيط زيست با سامانه اطلاعات جغرافيايي». انتشارات دانشگاه تهران. شماره چهارم. 304 صفحه.
مخدوم، مجید، 1392.« شالوده آمايش سرزمين». انتشارات دانشگاه تهران. شماره چهاردهم. 289 صفحه.
مرادی، غلامحسین. (1400). «بررسی غنای گیاهان چوبی جنگلهای شمال ایران و جنگلهای معتدله پهن‌برگ اروپای مرکزی». انسان و محیطزیست. شماره 2.صص75-90.
مروی‌مهاجر، محمد رضا. «جنگل شناسی و پرورش جنگل«، انتشارات دانشگاه تهران، ،1384، 387 صفحه.
مظاهری تهرانی، مینا، الوانی، سیدمهدی، واعظی، رضا، زاهدی، شمس‌السادات و قربانی‌زاده،وجه‌الله. (1392).« مدل مدیریت سبز برای سازمانهای دولتی ایران». مجله علوم مدیریت ایران. شماره68. صص 1-43.
منصوری، معصومه، حواسی ابدالانی، زهرا، بادهیان، ضیاء‌لدین، عزیزی، محمد جواد. (1395). «ارزیابی قابلیت تفرج و تقاضای تفرجی پارک جنگلی مورینه شهرستان نورآباد». فصلنامه علوم و تکنولوژی محیطزیست، (ویژه نامه شماره 3 طراحی و مدیریت شهری)، صص 319-333.
ناجی دومیرانی، صادق، فخرآبادی‌پور، فرزانه، ساسان‌پور، فرزانه. (1397). «تحلیل پهنه¬هاي مناسب توسعه اکوتوریسم با استفاده از تلفیق مدل AHP – FUZZY مطالعه موردي: بخش ماهان». مجله آمایش جغرافیایی فضا. شماره 29. صص 107-91.
ناصح، نگین، تقوی، لعبت. (1398). «بررسی شاخص‌های گردشگری پایدار در دستیابی به ارزش‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی: ارائه راهکار برای اثرات مخرب» انسان و محیطزیست. شماره 17.صص 39-25.
نبوی، سیدعبدالحسین، شهریاری، مرضیه. (1393). «دین، اخلاق و محیطزیست. انسان و محیطزیست». شماره 12، صص69-83.
Aref, Fariborz. (2011). Sense of Community and Participation for Tourism Development, Life Science Journal, Volume 8. Issue1.
Bagheri, M, Sulaiman, W and Vaghefi, N, 2013, Application of geographic information system technique and analytical hierarchy process model for land-use suitability analysis on coastal area", J Coast Conserv, No. 17, pp.1-10.
Bunruamkaew, Khwanruthai, and Yuji Murayam. "Site suitability evaluation for ecotourism using GIS & AHP: A case study of Surat Thani province, Thailand." Procedia-Social and Behavioral Sciences 21 (2011): 269-278.
Baloch, Q.B., Shah, S.N., Iqbal, N. et al. (2023). Impact of tourism development upon environmental sustainability: a suggested framework for sustainable ecotourism. Environ Sci Pollut Res 30, 5917–5930.
Bibri, S., Krogstie, J., Kärrholm, M. 2020. Compact city planning and development: Emerging practices and strategies for achieving the goals of sustainability. Developments in the Built Environment. 4, 100021.
Ikonen, H. (2012) Perception of Ecotourism in Finland, University of Applied Sciences, P. 69.
Jiang, J. (2012) Evaluating the Potential of Ecotourism to Contribute to Local Sustainable Development: A Case Study of Tengtou Village, China, P. 184.
Karim Panah, R., 2005. Ecotourism analysis and its role on regional development in Kurdistan. M.A. Thesis. Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran.
Ma Y, Zheng M, Zheng X, Huang Y, Xu F, Wang X, Liu J, Lv Y, Liu W. 2023. Land Use Efficiency Assessment under Sustainable Development Goals: A Systematic Review. Land. 2023; 12(4):894.
Makhdom, M. (2002). Evaluating and planning the environment with the GIS. Tehran: Tehran University Press. (In Persian).
Nguyen QH. 2021. Impact of Investment in Tourism Infrastructure Development on Attracting International Visitors: A Nonlinear Panel ARDL Approach Using Vietnam’s Data. Economies. 9(3):131.
Pennington, M, 2000, Urban Policy and Public Choice Theory and Politics of Urban Containment", Journal of Environmental and Planning Policy, No.18, pp.25-32.
Sagheb Talebi, Kh., Sajedi, T., Pourhashemi, M. 2014. Forests of Iran. 172 p.
Sedighi, S., Darban Astane, A., & Rezvani, M. R. (2018). An Investigation of the physical and political Factors Affecting land Use. Spatial Planning, 7(2), 39-58.
Scott, D., Lemieux, C. 2010. Weather and Climate Information for Tourism. Procedia Environmental Sciences 1 (2010), 146–183.
Tesaur, SH; Lin, Y and Lin, J. (2005) Evaluating Ecotourism Sustainability from the Integrated Perspective of Resources. Journal of Community and Tourism Management, 640 – 653.
Ross, SH.; Wall, G. (1999). Evaluating Ecotourism: The Case Study of North Sulawesi, Indonesia. Tourism Management, 20, 673 – 682.
فصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری، سال دوازدهم، دوره دوازدهم، شماره بیستوهشتم، زمستان 1403 (صص52-23)
فصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری، سال دوازدهم، دوره دوازدهم، شماره بیستوهشتم، زمستان 1403 (صص)
امکان سنجی توسعه گردشگری طبیعت محور در جنگلهای هیرکانی
محسن جوانمیری پور1، دانش‌آموخته دکتری، گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، تهران
ندا محمدخانی گیلانی، دانشجو دکتری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان، رشت
تاریخ دریافت: 16/5/1402 تاریخ پذیرش: 25/10/1402
چکیده
امروزه گردشگری بوم‌شناختی برای بسیاری از مدیران و مسئولان و برنامه‌ریزان بهصورت امری اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بسیار حیاتی درآمده است. در بین جاذبههای متعدد ترکیب دریای خزر، جنگلهای هیرکانی و رشته کوه‌های البرز چشماندازهای بی‌بدیلی را خلق کرده است که برای گردشگری همسو با طبیعت حایز اهمیت است. هدف مطالعه حاضر امکان سنجی توسعه گردشگری بوم‌شناختی در جنگلهای هیرکانی است. بهمنظور انجام این مطالعه شش حوضه آبخیز در چهار گروه با مساحت ۱۴۸۹۷۱ هکتار در نظر گرفته شد. این حوضهها شامل چلچای در استان گلستان، بلیران در شرق و حوضههای دوهزار و سههزار در غرب استان مازندران و حوضههای هممرز زیلکیرود و فریرود در استان گیلان میباشند. مطالعات امکان سنجی بهصورتی طراحی شد تا از اطلاعات جمعآوری شده، نتایج مطالعات کتابخانهای، خروجی‌های حاصل از مطالعات میدانی و نتایج کارگاههای مشورتی در مناطق مورد مطالعه، و همچنین از دانش و تجربه کارشناسان و متخصصانی که در حوضه گردشگری همسو با طبیعت کار میکنند، استفاده نماید. کارگاههای مشورتی با مشارکت ذی‌نفعان اصلی برای هر منطقه برگزار گردید که در طی آنها اطلاعات لازم حین بحثهای گروهی و با استفاده از ابزار SWOT جمعآوری شد. پرسشنامهای برای گردآوری اطلاعات درباره چشماندازها و ایدههای افراد و گروههای ذی‌نفع توزیع گردید. جمع امتیازات تحلیل SWOT برای هر منطقه در دسته‌های محیطزیستی، زیرساختی، فرهنگی و سنتی، جامعه محلی و غیره نشان می‌دهد در بین مناطق مورد مطالعه حوزه‌های دوهزار-سههزار (امتیاز 12) و زیلکیرود-فریرود (امتیاز 1-) دارای شرایط بهتری برای گردشگری همسو با طبیعت هستند که نشاندهنده استعداد بالقوه خوب در مناطق مذکور است.
کلیدواژهها: جنگلهای هیرکانی، حوضههای جنگلی، گردشگری همسو با طبیعت، SWOT
مقدمه
کشور ایران بهلحاظ داشتن طیف وسیعی از چشماندازها، اقلیم‌های متنوع و جذابیتهای متعدد، جزء کشورهای بی‌نظیر دنیا در زمینه گردشگری طبیعت محسوب میشود (ناجی‌دومیرانی و همکاران، 1397). جنگلهای شمال ایران از جمله جنگلهای پهن‌برگ میباشند که بهعنوان یک میراث طبیعی و بوم‌سازگانی ارزشمند و با داشتن گونه‌های متنوع و منحصر بهفرد بسیار مورد توجه است (مرادی، 1400:79).
در بین جاذبههای متعدد ترکیب دریای خزر، جنگلهای هیرکانی و رشته کوه‌های البرز چشماندازهای زیبایی را خلق کرده است (ثاقب‌طالبی و همکاران، 2014). رونق صنعت گردشگری بوم‌شناختی در منطقه هیرکانی بانیاز به تغییر و ایجاد امکانات برای اقامت، جابجایی و سایر فعالیتهای مربوطه برای گردشگران طبیعت همراه است (اسکات2 و لمیو3، 147:2010، بلچ4 و همکاران، 5919:2023). برنامهریزی برای دستیابی به حداکثر اثرات مثبت گردشگری در درازمدت باعث افزایش امکانات و تأسیسات شده و توسعه را در پی خواهد داشت (نگوین5، 675:2021). پایداری آن در گرو شناخت محدودیتها و اتخاذ راهحلهای مناسب جهت تحول گردشگری خواهد بود (پورمحمدی، 1390، حاجی‌نژاد، 1393:113). امروزه گردشگری بوم‌شناختی برای بسیاری از مدیران و برنامه‌ریزان بهصورت امری بااهمیت درآمده است (حیدری، 1389، حیدری و همکاران، 39:1398). گردشگری پایدار بر پایداری اجتماعی- فرهنگی دلالت دارد، لذا تقویت انسجام اجتماعی و عزتنفس ساکنان محلی برای افزایش کیفیت زندگی آنان در کنار رونق گردشگری، تنها باتوجه به هویت و سرمایههای اجتماعی و فرهنگ جامعه محقق میشود (صدیقی و همکاران، 41:2018).
بهطورکلی توان بوم‌شناختی مناطق جنگلی برای گردشگری باید پیش از برنامهریزی برای استفاده از آن مورد ارزیابی قرار گیرد (مخدوم، 1392). برنامهریزی تفرجی در عرصههای جنگلی، نتیجه ارزیابی توانمحیطی و پتانسیلهای منطقهای است (پنینگتن6، 28:2000، کریم پناه، 2005، باقری و همکاران، 12:2013، منصوری و همکاران، 336:2016).
امروزه، منطقي‌ترين راه براي انجام مطالعات گردشگری و بهویژه بوم‌گردی در چارچوب برنامهريزي منطقه‌اي، دخالت‌دادن جنبههای بوم‌شناختی در برنامهريزي است تا برنامهها بر اساس ارزیابی توان محیطی صورت گیرد (سلطانی و نوری، 79:1389، حیدری و همکاران، 225:1399).
بنابراین بهره‌برداری از منابع باید در جهت پایداری باشد و مدیریت صحیح با ارزیابی ظرفیت برد تفرجی را امکانپذیر سازد (تیزر7 و همکاران، 645:2005). براي حصول پايداری، برنامهريزي سرزمين امري ضروري است كه شالودهی آن، ارزيابي توانمحيط است (ما8 و همکاران، 2023). ارزیابی توان بوم‌شناختی، سنجش موجودی و توان بالقوه سرزمین میباشد (بیبری9 و همکاران، 2020، بونروامکائو10 و مورایاما11، 273:2011). ارزیابی توان بوم‌شناختی مناطق در راستای کاربری گردشگری بهعنوان ابزاری برای حصول به این هدف شناخته شده است (جوزی و همکاران، 53:1388).
بوم‌گردی بهترین روشی است که میتواند برای منطقه و ساکنان آن مفید بوده و منجر به حفاظت از طبیعت شود. استفاده از منابع طبیعی بهعنوان جاذبههای گردشگری بدون آسیب رساندن به آن، مقوله‌ای ایده‌آل در توسعه است (عارف، 2011).
یافتههای پژوهشی باهدف ارزیابی توان بوم‌شناختی منطقه نمونه گردشگری سد شهید عباسپور باتأکید بر پایداری گردشگری نشان می‌دهد که این منطقه دارای دو منطقه گردشگری بهصورت متمرکز و گسترده است. همچنین نتایج نشان می‌دهد که سرمایهگذاری اقتصادی در گردشگری متمرکز با توجه به شیب زیاد منطقه مقرون بهصرفه نیست و این نتیجه حاصل میشود که تفرج گسترده بهترین نوع کاربری بوم‌گردی میباشد (فیروزی و همکاران، 1392: 158).
نتایج مطالعه ویژگی بوم‌شناسی منطقه بوالحسن برای گردشگری نشان می‌دهد که در حدود 4419 هکتار دارای توان بسیار مطلوب برای گردشگری گسترده، 1232 هکتار دارای توان مطلوب و 84 هکتار دارای توان نامطلوب برای گردشگری گسترده، 1881 هکتار دارای توان بسیار مطلوب برای گردشگری متمرکز، 882 هکتار دارای توان مطلوب و 2970 هکتار دارای توان نامطلوب است (جوزی و همکاران، 75:1388).
نتایج مفهوم بوم‌گردی در فنلاند نشان داد که منطقه، پتانسیل زیادی برای بوم‌گردی دارد ولی فقدان حمایتهای دولتی، تضادهای ارزشی که ممکن است بوم‌گردی به جامعه محلی وارد کند و ناتوانی فنلاندیها در پذیرش طبیعتگرایی بهعنوان یک مزیت رقابتی در تجارت، بوم‌گردی را در سطح کوچک، در کشور نگه داشتهاست (ایکونن12، 2012).
نتایج بررسی پتانسیل بوم‌گردی بهعنوان راهکاری برای پایداری نشان داد که مقررات و آیین‌نامه‌های مؤثر و برنامههای از پیش تعیین شده نقش مهمی را در پایدارسازی بوم‌گردی بازی می‌کند. اهمیت مشارکت فعال مردم محلی در سطوح مختلف توسعه بوم‌گردی، در تضمین موفقیت طولانیمدت بوم‌گردی نیز مشخص شد (جیانگ13، 2012).
نتایج اولویت‌بندی توان سایت‌های مناسب برای بوم‌گردی بااستفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در تایلند نشان می‌دهد که حدود 7/69 درصد از محدوده با مطلوبیت پایین است که در ناحیه مرکزی قرار گرفته است. مناطق با مطلوبیت متوسط حدود 02/29درصد هستند و در بخش‌های غربی و شرقی واقع شدهاند. فقط درصد کمی، حدود 89/0درصد و 41/0درصد بهترتیب بهعنوان مناطق نامناسب و با مطلوبیت بالا شناخته شدند (بونروآمکایِو و مورایاما، 274:2011).
توسعه و ارزیابی بوم‌گردی در سه ناحیه حفاظت شده در سولاوزی در اندونزی نشان می‌دهد که رابطه بین مردم، منابع و گردشگری نیازمند منافع دوجانبه لازم برای موفقیت بوم‌گردی هستند (راس14 و وال15، 676:1999).
جنگلهای هیرکانی مجموعه‌ای منحصر بهفرد، باستانی، زمینشناختی، زیستشناختی، فرهنگی و پدیدهای طبیعی میباشند و منطقهای را در برمی‌گیرند که جاذبههای زیادی برای ارایه به بازدیدکنندگان دارد. با وجود پتانسیلهای ذکر شده تاکنون مطالعات امکان سنجی توسعه گردشگری بوم‌شناسی در جنگلهای هیرکانی مورد توجه قرار نگرفتهاست. بنابراین مطالعه حاضر تلاش دارد گام‌هایی را در این زمینه برداشته و اطلاعاتی را فراهم سازد.
مواد و روش‌ها
منطقه مورد مطالعه
زير منطقه خزر جنوبی، حاشیه باریکی از سرزمین به طول حدود ۸۰۰ کیلومتر است که بهطور موازی با سواحل جنوبی دریای خزر از مرز کشور آذربایجان در غرب تا مرز استان خراسان جنوبی در شرق کشیده شدهاست. این منطقه دریا، ساحل، جلگه ساحلی، کوهپایه‌ها، جنگلهای دامنههای شمالی رشته کوه البرز و قله‌های باشکوه متعدد با ارتفاع بیش از ۴۰۰۰ متر را شامل میشود. این مجموعه ترکیب منحصر بهفرد طبیعی در منطقه غالباً خشک خاورمیانه میباشد.
مجموعه خزری سه استان گلستان در شرق، گیلان در غرب و مازندران را در میانه شامل میشود. جمعیت ساکن کل مجموعه خزری 3/7 میلیون نفر (مازندران ۳۰۷۰۰۰۰، گیلان ۲۵۰۰۰۰۰ و گلستان ۱۷۰۰۰۰۰ نفر میباشد). تراکم جمعیت کل منطقه ۱۲۶ نفر در کیلومتر مربع است، جوامع انسانی بیشتر در دشت ساحلی سکنی گزیده‌اند، بنابراین تراکم جمعیت در مناطق جنگلی و کوهستانی بسیار کمتر از ۱۲۶ نفر در هر کیلومتر مربع میباشد. با در نظر گرفتن مساحت کل سه استان ساحلی (بیش از ۵۸۰۰۰ کیلومتر مربع) و توزیع جمعیت، بهنظر می‌رسد مناطق ساحلی نسبتا پرجمعیت‌تر باشند.
بهمنظور انجام این مطالعه، شش حوضه آبخیز در چهار گروه (شکل 1) با مساحت ۱۴۸۹۷۱ هکتار در نظر گرفته شد. این حوضهها شامل چلچای در استان گلستان (۲۵۶۸۰ هکتار)، بلیران در نواحی شرقی استان مازندران (۲۰۶۰۵هکتار)، حوضههای همجوار دوهزار و سههزار در غرب استان مازندران (۷۶۳۰۷ هکتار) و حوضههای هممرز زیلکیرود و فریرود در استان گیلان (۲۶۳۷۹ هکتار) میباشند.
شکل 1. مجموعه ناحیه خزری و پراکنش مناطق مورد مطالعه در آن؛ منبع: (مرادی و همکاران، 1396)
انتخاب حوضهها بر اساس معیارهای ذیل بوده است:
بوم‌شناسی
معیارهای بوم‌شناسی شامل وجود ارزش‌های تنوعزیستی شاخص (از دیدگاه بین‌المللی)، محدود بودن به مرزهای حوضه آبریز (با مساحت کمتر از ۵۰۰۰۰ هکتار)، قرار داشتن در معرض تهدیدات قابل مدیریت و در بر داشتن مناطق حفاظت شده (شامل مناطق چهارگانه سازمان محیطزیست و مناطق حفاظت شده سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری) کشور میباشد.
اجتماعی - اقتصادی
معیارهای اجتماعی – اقتصادی شامل حضور جنگلنشینان و مصرفکنندگان محلی منابع جنگل، استعداد برای فعالیتهایی در راستای ایجاد معیشتهای جایگزین و وجود اسناد مبنی بر سابقه فعالیتهای مدیریت مشارکتی منابعطبیعی میباشد.
مدیریتی و سازمانی
معیارهای مدیریتی و سازمانی شامل برخورداری از تدارکات و پشتیبانی قابل قبول، در دسترس بودن دادهها و اطلاعات معتبر و کافی و تعهد و اولویت تایید شده ملی و منطقهای میباشد.
فعالیتهای اصلی که در مناطق مورد مطالعه انجام می‌گیرند شامل ایجاد طرح‌های مدیریت یکپارچه به شیوه مشارکتی است که از این طریق مدیریت چندگانه توده‌های جنگلی محقق میشود و برنامه ایجاد معیشت جایگزین پایدار را پیگیری می‌کند تا از فشار بر روی تنوعزیستی کاسته شود.
مراحل انجام پژوهش
مطالعات امکان سنجی بهصورتی طراحی شد تا از اطلاعات جمعآوری شده توسط دیگر بخشها، نتایج مطالعات کتابخانهای، خروجی‌های حاصل از مطالعات میدانی و نتایج کارگاههای مشورتی، و همچنین از دانش و تجربه کارشناسان و متخصصانی استفاده نماید که در حوزه گردشگری همسو با طبیعت کار میکنند. در طول دوره مطالعات کتابخانهای، اطلاعات لازم از طریق جستجو در اینترنت، شناسائی منابع موثق و مرتبط، استخراج اطلاعات مورد نظر و در نهایت ذخیره‌سازی آنها صورت گرفت.
علاوهبر مطالعات کتابخانهای، با افراد آگاه، صاحبنظران، مدیران موفق در صنعت گردشگری همسو با طبیعت و متخصصان مصاحبه شد و پرسش‌نامه‌هایی توزیع و پاسخهای آنها ثبت گردید. پرسش‌نامه شامل سوالات کلی و اختصاصی بود و محتوای آن به موقعیت بوم‌گردی و محبوبیت و پتانسیلهای سیمای‌سرزمین جنگلهای هیرکانی مربوط می‌شد.
بازدیدهایی از مناطق مورد مطالعه جهت مصاحبه با ذی‌نفعان محلی انجام گردید و اطلاعات لازم برای طراحی و برنامهریزی کارگاههای مشورتی جمعآوری شد. در طی این بازدیدهای میدانی تلاش بهعمل آمد تا منابع اطلاعاتی شناسایی شوند و برای همکاری و همیاری افراد آگاه تمهیداتی انجام گیرد. کارگاههای مشورتی با مشارکت ذی‌نفعان کلیدی برای هر منطقه برگزار گردید که در طی آنها اطلاعات لازم حین بحثهای گروهی و بااستفاده از ابزار SWOT جمعآوری شد. پرسشنامهای برای گردآوری اطلاعات درباره چشماندازها و ایدههای افراد و گروههای ذی‌نفع توزیع گردید.
نظرات گروههای شرکتکننده در بحثهای گروهی در مورد نقاط قوت هر منطقه در دسته‌های محیطزیستی، زیر ساختی، فرهنگی و سنتی، جامعه محلی و دیگر نقاط قوت طبقهبندی شدند (جدول 1). با در نظر گرفتن اهمیت و مرتبط بودن نظرات با توسعه گردشگری همسو با طبیعت امتیاز 3 و2 و یا 1 به آنها داده شد. امتیاز 3 در مورد نقاط قوت اشاره شده نشاندهنده اهمیت «بالا»، امتیاز 2 «متوسط» و 1 نمایانگر اهمیت «پایین» هرکدام از نقاط قوت است. نسبت بهدست آمده هر دسته از تقسیم مجموع امتیازات هر منطقه آزمایشی بر حاصلضرب تعداد نظرات در هر دسته در حداکثر امتیاز ممکن برای هر نظر (عدد 3) است. برای مثال در مورد چلچای دسته «محیطزیست» 12 نظر دارد و مجموع این امتیازات برای چلچای 34 است. پس:
رابطه 1
نظریات ارائه شده توسط شرکتکنندگان در کارگاههای مشورتی در مورد «نقاط ضعف» هر منطقه در پنج گروه فهرست گردیدند: محیطزیست، زیرساختها، فرهنگ و سنن، جامعه و سایر نقاط ضعف، با در نظر گرفتن اهمیت و مربوط بودن نظرات به گردشگری همسو با طبیعت، امتیازهای 3،2 و 1 به نظرات داده شد (جدول 2). امتیاز 3 به این معنی است که نقطه ضعف مربوط دارای استعداد «آسیبرسانی» به موفقیت گردشگری همسو با طبیعت است، و به همین ترتیب امتیازهای 2 و1 نشانه عوامل «محدود کننده» و «کم خطر» میباشند. ارزش هر گروه نتیجه تقسیم مجموع امتیازات آن گروه بر حاصلضرب تعداد نظرات در 3 (حداکثر امتیاز ممکن برای هر نظر) میباشد. برای مثال، گروه محیطزیست دارای 15 نظر است و مجموع امتیازاتش برای چلچای 41 میباشد. بنابراین: 41 تقسیم بر (15 ضرب در 3) مساوی با 91/0 صدم یا 91 درصد خواهد بود. از آنجا که ماهیت نقطه ضعف منفی میباشد، بنابراین ارزش آن برای گروه محیطزیست 91- است.
رابطه 2
نظرات گروهها درباره فرصتهای موجود در هر منطقه در پنج دسته محیطزیستی، زیرساختی، فرهنگی و سنتی، جامعه محلی و دیگر فرصتها طبقهبندی شدند (جدول 3). با در نظر گرفتن اهمیت و مرتبط بودن نظرات با توسعه گردشگری همسو با طبیعت امتیاز 3، 2 و یا 1 به هرکدام از فرصتها داده شده است، امتیاز 3 در مورد موضوعهای اشاره شده نشاندهنده عالی بودن فرصت، امتیاز 2، نشانگر خوب بودن آن و 1 نمایانگر متوسط بودن است. نسبت بهدست آمده برای هر دسته، حاصل تقسیم مجموع امتیازات هر منطقه آزمایشی بر نتیجه حاصلضرب تعداد نظرات در هر دسته در حداکثر امتیاز ممکن برای هر نظر (عدد3) است. برای دسته «محیطزیست» هفت نظر وجود دارد و مجموع این امتیازات برای چلچای 19 میباشد. پس:
رابطه 3
نظرات گروههای بحث درباره تهدیدهای منطقه آنها در 5 دسته محیطزیستی، زیرساختی، فرهنگی و سنتی، جامعه محلی و دیگر تهدیدها طبقهبندی شدند (جدول 4). با در نظر گرفتن اهمیت و مرتبط بودن نظرات با توسعه گردشگری همسو با طبیعت امتیاز 3 ،2 و یا 1 به تهدیدهای اشاره شده داده شد. امتیاز 3 در مورد موضوعهای اشاره، نشاندهنده جدی بودن تهدید، امتیاز 2، نشانگر متوسط بودن آن و 1 نمایانگر احتیاط است. نسبت بهدست آمده برای هر دسته حاصل تقسیم مجموع امتیازات هر منطقه آزمایشی بر حاصل ضرب تعداد نظرات در هر دسته در حداکثر امتیاز ممکن برای هر نظر (عدد 3) است. برای دسته «محیطزیست» 22 نظر وجود دارد و مجموع این امتیازات برای چلچای 56 است. پس:
رابطه 4
نتایج
نقاط قوت
بیشترین میانگین امتیاز نقاط قوت مربوط به دوهزار-سههزار (79) و کمترین امتیاز مربوط به چلچای (56) میباشد. بیشترین امتیاز طبقهبندی محیطزیست مربوط به دوهزار-سههزار (100) و کمترین امتیاز مربوط به بلیران (71) میباشد. بیشترین امتیاز در گروه زیرساختها مربوط به دوهزار- سههزار (79) و کمترین آن مربوط به بلیران (35) میباشد. بیشترین امتیاز در گروه فرهنگ و سنن مربوط به زیلکیرود و فریرود (83) و کمترین آن مربوط به چلچای (46) میباشد. در گروه جامعه بیشترین امتیاز مربوط به زیلکیرود و فریرود (78) و کمترین آن مربوط به چلچای (59) میباشد. در گروه سایر نقاط قوت بیشترین امتیاز مربوط به دوهزار و سههزار (79) و کمترین آن مربوط به چلچای (56) میباشد (جدول 1).
جدول 1. نقاط قوت برای توسعه گردشگری همسو با طبیعت در مناطق مورد مطالعه
نقاط قوت | ||||||||||||
محیطزیست | زیلکیرود و فریرود | دوهزار و سه هزار | بلیران | چلچای | ||||||||
پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | |
چشماندازهای زیبای جنگلی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
تنوع زیستی غنی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
پارک جنگلی |
|
|
|
|
| 3 |
|
|
|
|
| 3 |
ساختارهای زمین شناختی |
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
مسیرهای گردشگری دیدنی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
دسترسی آسان |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
موقعیت مکانی راهبردی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
چشمههای آبگرم و آب معدنی |
| 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
|
آب و هوای چهار فصل |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
مناطق حفاظت شده |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
|
|
|
| 3 |
دریاچه، آبشار، رودخانه و تالاب |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
ارزش گروه | 89 | 100 | 71 | 85 | ||||||||
زیرساختها | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | ||||||||
پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | |
جاده |
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
اقامتگاه (هتل و مهمانسرا) |
|
|
|
|
| 3 | 3 |
|
|
|
|
|
اقامتگاه (اتاق و خانههای روستائی اجارهای) |
| 2 |
|
|
| 3 | 3 |
|
|
| 2 |
|
اقامتگاه (کلبههای جنگلی) |
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
اقامتگاه (اردوگاه،کمپینگ) | 1 |
|
|
| 2 |
|
|
|
|
|
|
|
زیرساختهای تفریحی-ورزشی |
|
| 3 |
| 2 |
|
|
|
|
|
| 3 |
امکانات ارتباط تلفن همراه |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
|
| 3 |
اینترنت |
| 2 |
|
| 2 |
| 1 |
|
| 1 |
|
|
خدمات عمومی (آب،برق،گاز و تلفن) | 1 |
|
|
|
| 3 |
|
| 3 |
|
|
|
خدمات اضطراری (درمانگاه، آمبولانس،آتشنشانی) |
| 2 |
|
| 2 |
| 1 |
|
| 1 |
|
|
سرویس بهداشتی عمومی | 1 |
|
|
| 2 |
| 1 |
|
| 1 |
|
|
سوپر مارکت |
|
|
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
امکانات غذاخوری (رستوران، دکه، قهوهخانه، نانوائی) |
| 2 |
|
|
| 3 |
|
|
|
| 2 |
|
تعمیرگاه | 1 |
|
| 1 |
|
| 1 |
|
| 1 |
|
|
پاسگاه نیروی انتظامی |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
خدمات جمعآوری زباله | 1 |
|
|
|
| 2 |
|
|
| 1 |
|
|
ارزش گروه | 52 | 79 | 35 | 48 | ||||||||
ادامه جدول 1. نقاط قوت برای توسعه گردشگری همسو با طبیعت در مناطق مورد مطالعه
نقاط قوت | ||||||||||||
فرهنگ و سنن | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | ||||||||
پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | |
مردم محلی مهربان و میهمان نواز |
|
| 3 |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
جامعه یکپارچه |
| 2 |
| 1 |
|
|
| 2 |
| 1 |
|
|
سرمایههای فرهنگی و سنتی حفاظت شده |
| 2 |
| 1 |
|
|
| 2 |
|
|
|
|
زیارتگاه و مکانهای مذهبی |
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
آثار و ابنیه تاریخی |
| 2 |
|
| 2 |
|
|
|
| 1 |
|
|
مراسم سنتی جالب |
|
| 3 | 1 |
|
|
| 2 |
| 1 |
|
|
غذاها و شیرینیجات سنتی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
|
صنایع دستی محلی |
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
ارزش گروه | 83 | 62 | 67 | 46 | ||||||||
جامعه | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | ||||||||
پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | |
اتحاد جمعی |
| 2 |
| 1 |
|
|
| 2 |
| 1 |
|
|
نیروی انسانی تحصیل کرده |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
جامعه آگاه به مسائل محیطزیستی |
| 2 |
|
| 2 |
| 1 |
|
| 1 |
|
|
سازمانهای مردم نهاد فعال |
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
گروههای فعال در زمینه گردشگری |
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
|
| 3 |
ارتباط مناسب با سازمانهای دولتی |
|
| 3 |
| 2 |
| 1 |
|
| 1 |
|
|
مالکیت اسب و قاطر برای اجاره |
| 2 |
| 1 |
|
|
| 2 |
| 1 |
|
|
مجموعه میوههای جنگلی |
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
مزارع گیاهان داروئی و کشت ارگانیک | 1 |
|
|
|
| 1 |
| 2 |
|
| 2 |
|
ارزش گروه | 78 | 70 | 63 | 59 | ||||||||
سایر نقاط قوت | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | ||||||||
پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | |
رویکرد مثبت دولت |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
خدمات مدیریت پسماند | 1 |
|
| 1 |
|
| 1 |
|
| 1 |
|
|
مزارع پرورش ماهی | 1 |
|
|
|
| 3 | 1 |
|
| 1 |
|
|
موزه | 1 |
|
|
|
| 3 |
|
|
|
|
|
|
موسسه محلی آموزش خدمات گردشگری |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
|
|
|
|
|
فعالیت زنان در امور اجتماعی- اقتصادی |
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
ادامه جدول 1. نقاط قوت برای توسعه گردشگری همسو با طبیعت در مناطق مورد مطالعه
نقاط قوت | ||||||||||||
سایر نقاط قوت | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | ||||||||
پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | پایین | متوسط | بالا | |
استعداد گردشگری کشاورزی |
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
| 1 |
|
|
در دسترس بودن اطلاعات پایه | 1 |
|
| 1 |
|
| 1 |
|
| 1 |
|
|
امنیت |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
پروژه جنگلهای هیرکانی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
ارزش گروه | 67 | 83 | 50 | 42 | ||||||||
جمع کل گروهها | 369 | 394 | 286 | 280 | ||||||||
میانگین ارزش | 74 | 79 | 57 | 56 | ||||||||
منبع: یافتههای پژوهش
نقاط ضعف
بیشترین میانگین امتیاز نقاط ضعف مربوط به دوهزار و سههزار (65-) و کمترین امتیاز مربوط به چلچای (84-) میباشد. بیشترین امتیاز طبقهبندی محیطزیست مربوط به زیلکیرود-فریرود (58-) و کمترین امتیاز مربوط به چلچای (91-) است. بیشترین امتیاز در گروه زیرساختها مربوط به بلیران (84) و کمترین آن مربوط به زیلکیرود-فریرود (91-) میباشد. بیشترین امتیاز در گروه فرهنگ و سنن مربوط به زیلکیرود و فریرود (50-) و کمترین آن مربوط به بلیران (83-) میباشد. در گروه جامعه بیشترین امتیاز مربوط به دوهزار-سه هزار (51-) و کمترین آن مربوط به دو منطقه بلیران و چلچای (84-) میباشد. در گروه سایر نقاط ضعف بیشترین امتیاز مربوط به دو هزار و سه هزار (82-) و کمترین آن مربوط به زیلکیرود-فریرود (85-) میباشد (جدول 2).
جدول 2. نقاط ضعف برای توسعه گردشگری همسو با طبیعت در مناطق مورد مطالعه
نقاط ضعف | |||||||||||||
محیطزیست | زیلکیرود و فریرود | دوهزار و سه هزار | بلیران | چلچای | |||||||||
محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | ||
عدم وجود برنامه مناسب کاربری اراضی |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
کثرت تعداد دام – چرای بیرویه |
| 3 |
| 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
ضعف در اجرای قوانین و پایش |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
ادامه جدول 2. نقاط ضعف برای توسعه گردشگری همسو با طبیعت در مناطق مورد مطالعه
نقاط ضعف | |||||||||||||
محیطزیست | زیلکیرود و فریرود | دوهزار و سه هزار | بلیران | چلچای | |||||||||
محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | ||
تجاوز به اراضی ملی |
|
|
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
ساخت و ساز بیرویه |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
سطح پایین آگاهی محیطزیستی |
|
|
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
جادهسازی در جنگل |
|
|
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
فصلی بودن گردشگری | 2 |
|
| 2 |
|
|
|
|
| 2 |
|
| |
خرابی جادههای موجود | 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
عملکرد ضعیف سازمانهای مردم نهاد |
|
| 1 |
|
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
در دسترس نبودن نتایج آمایش سر زمین | 2 |
|
|
|
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
فرسایش خاک | 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
چوببری برای ساخت نئوپان |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
استفاده جزیرهای از منابع جنگلی |
|
|
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
ضعف در مدیریت پسماند |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
ارزش گروه | 58- | 82- | 89- | 91- | |||||||||
زیرساختها | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | |||||||||
محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | ||
جادههای خطر ساز | 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
|
| |
نبود اقامتگاه (هتل، مهمانسرا) | 2 |
| 1 |
|
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
اقامتگاه نامناسب (خانههای روستائی و اتاقهای اجارهای غیر استاندارد) | 2 |
| 1 |
|
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| |
اقامتگاه نامناسب (کلبههای جنگلی) | 2 |
| 1 |
|
|
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
نبود اردوگاه (کمپینگ) |
| 3 |
| 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
ضعف آنتندهی تلفن همراه | 2 |
| 1 |
|
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
سرویس ضعیف اینترنت | 2 |
| 1 |
|
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
ضعف خدمات عمومی | 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
|
| 3 |
| |
ادامه جدول 2. نقاط ضعف برای توسعه گردشگری همسو با طبیعت در مناطق مورد مطالعه
نقاط ضعف | |||||||||||||
زیرساختها | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | |||||||||
محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | ||
ضعف خدمات اضطراری (درمانگاه، آمبولانس، آتشنشانی) | 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
|
| 3 |
| |
نبود سرویس بهداشتی عمومی |
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
|
| 3 |
| |
تعداد اندک سوپر مارکت | 2 |
|
|
|
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
امکانات غذاخوری بی‌کیفیت (رستوران، دکه، قهوهخانه، نانوائی) | 2 |
| 1 |
|
|
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
نبود تعمیرگاه خودرو |
| 3 |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| |
پوشش ناکافی نیروی انتظامی | 2 |
| 1 |
|
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| |
ضعف در جمعآوری زباله |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
ارزش گروه | 91- | 36- | 84 | 82 | |||||||||
فرهنگ و سنن | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | |||||||||
محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | ||
اختلافات محلی- ضعف در اتحاد و مشارکت |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
به فراموشی سپرده شدن سنتها و البسه محلی |
|
|
| 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 | 1 | |
ضعف روحیه برای کارگروهی |
|
|
| 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 | 1 | |
کمبود اعتماد و همکاری میان مردم |
|
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
| 1 | |
تفاوت جنسیتی در استفاده از فرصتها |
|
| 1 | 1 |
|
| 2 |
|
| 2 |
| 1 | |
بی انگیزگی | 2 |
| 1 | 1 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
فرسایش ابنیه تاریخی | 2 |
|
|
|
| 3 |
| 3 |
| 2 |
|
| |
به فراموشی سپرده شدن صنایع دستی محلی |
|
|
|
|
| 3 | 2 |
|
| 2 |
| 1 | |
ارزش گروه | 50- | 75- | 83- | 79- | |||||||||
ادامه جدول 2. نقاط ضعف برای توسعه گردشگری همسو با طبیعت در مناطق مورد مطالعه
نقاط ضعف | |||||||||||||
جامعه | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | |||||||||
محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | ||
نبود گروههای سازمان یافته برای ارائه خدمات گردشگری | 2 |
|
| 3 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
نبود سرمایه | 2 |
| 1 |
|
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
کمبود دانش درباره فوائد و منافع گردشگری |
| 3 | 1 |
|
|
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
فقر | 2 |
| 1 |
|
|
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
کمبود اعتماد به دستگاههای دولتی |
| 3 |
| 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
نبود بازاریابی مؤثر برای محصولات محلی | 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
اجرای ضعیف قانون برای جلوگیری از قاچاق چوب | 2 |
|
| 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
سطح پایین آگاهی درباره مسائل محیطزیستی |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
نرخ بیکاری بالا میان جوانان | 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
سطح سواد پایین در جامعه | 2 |
|
| 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
مهاجرت به شهرها | 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
متوسط سن بالا در جامعه محلی | 2 |
| 1 |
|
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| |
آموزش ناکافی برای تعامل با گردشگران |
| 3 | 1 |
|
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| |
نقش کمرنگ جامعه محلی در صنعت گردشگری |
| 3 | 1 |
|
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| |
تعداد اندک راهنمایان آموزش دیده محلی |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
ارزش گروه |
| 80- |
|
| 51- |
|
| 84- |
|
| 84- |
| |
سایر نقاط ضعف | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | |||||||||
محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | ||
مدیریت گردشگری ضعیف |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
ادامه جدول 2. نقاط ضعف برای توسعه گردشگری همسو با طبیعت در مناطق مورد مطالعه
نقاط ضعف | |||||||||||||
سایر نقاط ضعف | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | |||||||||
محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | ||
ضعف در آموزش و ارتقاء سطح آگاهی |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
عدم آشنائی با گردشگری همسو با طبیعت | 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
بی‌اطلاعی درباره موارد موفق گردشگری همسو با طبیعت | 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
مشکلات در اخذ پروانهها و مجوزهای مربوط | 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
نبود سازوکارهای لازم برای ارتباط پایین- به - بالا |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
مدیریت محلی ضعیف | 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
نبود برنامههای ظرفیتسازی برای جامعه محلی | 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
انتظارات زیاد از دولت مرکزی |
| 3 | 1 |
|
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
آموزش ناکافی درباره روابط گردشگران و جامعه محلی |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
گردشگری بیهدف |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
ضعف در تامین امنیت | 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
گردشگران بیاطلاع و آموزش ندیده |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
مشکلات زیاد در روشهای تامین سرمایه | 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
مراکز تصمیم گیری متعدد | 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
عدم آموزش و استخدام افراد محلی بهعنوان راهنما |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
ادامه جدول 2. نقاط ضعف برای توسعه گردشگری همسو با طبیعت در مناطق مورد مطالعه
نقاط ضعف | |||||||||||||
سایر نقاط ضعف | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | |||||||||
محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | محدود کننده | آسیب رسان | کم خطر | ||
بازاریابی ضعیف برای گردشگری همسو با طبیعت | 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
اطلاع‌رسانی ضعیف به گردشگران |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
دسترسی دشوار به مقاصد گردشگری همسو با طبیعت | 2 |
| 1 |
|
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| |
پراکندگی بی‌ضابطه گردشگران در منطقه |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
ضعف در ارتباطات و هماهنگی بین بخشی |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 | 3 |
| |
عدم امکان پایش مردمی پروژههای جنگلداری |
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| |
ارزش گروه | 85- | 82- | 83- | 83- | |||||||||
جمع کل ارزشها | 364- | 326- | 413- | 419- | |||||||||
میانگین | 73- | 65- | 83- | 84- | |||||||||
منبع: یافتههای پژوهش
فرصتها
بیشترین میانگین امتیاز فرصتها مربوط به مناطق زیلکیرود-فریرود و دوهزار-سههزار (89) و کمترین امتیاز مربوط به چلچای (80) میباشد. بیشترین امتیاز طبقهبندی محیطزیست مربوط به زیلکیرود-فریرود و دوهزار-سه هزار (100) و کمترین امتیاز مربوط به چلچای (90) میباشد. بیشترین امتیاز در گروه زیرساختها مربوط به چلچای (90) و کمترین آن مربوط به بلیران (73) میباشد. بیشترین امتیاز در گروه فرهنگ و سنن مربوط به چلچای (90) و کمترین آن مربوط به زیلکیرود-فریرود و بلیران (83-) میباشد. در گروه جامعه بیشترین امتیاز مربوط به زیلکیرود-فریرود (92) و کمترین آن مربوط به مناطق دو هزار – سه هزار و بلیران (84-) میباشد. در گروه سایر فرصتها بیشترین امتیاز مربوط به دو هزار و
سههزار (97) و کمترین آن مربوط به مناطق زیلکیرود و فریرود، بلیران و چلچای (90) میباشد (جدول 3).
جدول 3. فرصتهای موجود برای توسعه گردشگری همسو با طبیعت در مناطق مورد مطالعه
فرصتها | |||||||||||||
محیطزیست | زیلکیرود و فریرود | دوهزار و سه هزار | بلیران | چلچای | |||||||||
قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | عالی | ||
استعداد ورزشهای کوهستانی |
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
|
|
| 3 | |
وجود پروژههای جنگلی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | |
نزدیکی به جادههای اصلی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | |
دسترسی آسان- نزدیکی به مراکز جمعیت |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | |
افزایش روز افزون محبوبیت طبیعت‌گردی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | |
استعداد منطقه برای گردشهای علمی مدارس و دانشگاهها |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
| |
استعداد برای طبیعت درمانی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
| |
ارزش گروه | 100 | 100 | 95 | 90 | |||||||||
| زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | |||||||||
زیرساختها | قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | عالی | |
دسترسی به فرودگاه‌های مجهز |
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
| |
مزارع پرورش ماهی |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
| 1 |
|
| |
نزدیکی به خدمات شهری |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | |
امکان استفاده از روستاهای تخلیه شده و غیر مسکونی |
| 2 |
| 1 |
|
|
| 2 |
| 1 |
|
| |
نزدیکی به دریای خزر |
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
| 1 |
|
| |
ارزش گروه | 87 | 80 | 73 | 90 | |||||||||
فرهنگ و سنن | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | |||||||||
قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | عالی | ||
غذاهای محلی خوشمزه |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | |
صنایع دستی محلی |
|
| 3 |
| 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 | |
امکان نوغان‌داری |
| 2 |
| 1 |
|
|
| 2 |
|
|
| 3 | |
مزارع گیاهان داروئی |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
| |
زنبورداری |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
| |
دسترسی به دانش بومی |
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
| |
دسترسی به فنون معماری سنتی |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
| |
ادامه جدول 3. فرصتهای موجود برای توسعه گردشگری همسو با طبیعت در مناطق مورد مطالعه
فرصتها | ||||||||||||
فرهنگ و سنن | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | ||||||||
قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | عالی | |
میوه و سبزیجات ارگانیک |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
ارزش گروه | 75 | 79 | 75 | 90 | ||||||||
جامعه | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | ||||||||
خوب | عالی | قابل قبول | خوب | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | |
پشتیبانی دولت از گردشگری |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
استعداد سرمایهگذاری بخش خصوصی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
استعداد سرمایهگذاری محلی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | 1 |
|
|
وجود سازمانهای مردم نهاد |
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
وجود افراد محلی در پستهای کلیدی دولتی |
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
تدریس علوم گردشگری در موسسات آموزشی نزدیک به منطقه |
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
بالا رفتن روزافزون آگاهی و حساسیتهای محیطزیستی |
| 2 |
|
| 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 |
وجود آژانسهای گردشگری در منطقه |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
ارزش گروه | 92 | 88 | 88 | 90 | ||||||||
سایر فرصتها | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | ||||||||
قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول | خوب | عالی | |
برداشته شدن تحریمها |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
امکان افزایش تعداد طبیعت‌گردان و گردشگران خارجی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
تبلیغات قوی در میان سیاست‌گزاران و تصمیم‌سازان |
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
ادامه جدول 3. فرصتهای موجود برای توسعه گردشگری همسو با طبیعت در مناطق مورد مطالعه
فرصتها | ||||||||||||
سایر فرصتها | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | ||||||||
قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول |
| قابل قبول | خوب | عالی | قابل قبول |
| قابل قبول | خوب | |
امکانات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
امکانات FROW |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
امکانات سازمان حفظت محیطزیست |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
نهادینه شدن گردشگری در منطقه |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
|
| 3 |
توجه صدا و سیما به جاذبههای طبیعی منطقه |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
تخصیص بودجه ملی برای توسعه گردشگری |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
استعداد منطقه برای توسعه صنایع گیاهان داروئی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
|
ارزش گروه | 90 | 97 | 90 | 90 | ||||||||
جمع کل ارزشها | 444 | 444 | 421 | 399 | ||||||||
میانگین | 89 | 89 | 84 | 80 | ||||||||
منبع: یافتههای پژوهش
تهدیدها
بیشترین میانگین امتیاز تهدیدها مربوط به بلیران (87-) و کمترین امتیاز مربوط به مناطق زیلکیرود و فریرود و دوهزار – سههزار (91-) میباشد. بیشترین امتیاز طبقهبندی محیطزیست مربوط به چلچای (86-) و کمترین امتیاز مربوط به دوهزار - سههزار (97-) میباشد. بیشترین امتیاز در گروه زیرساختها مربوط به بلیران (67-) و کمترین آن مربوط به مناطق زیلکیرود - فریرود، دوهزار - سههزار و چلچای (83-) میباشد. در گروه فرهنگ و سنن هر چهار منطقه دارای امتیاز یکسان (100-) میباشد. در گروه جامعه بیشترین امتیاز مربوط به دوهزار – سههزار (86-) و کمترین آن مربوط به بلیران (93-) میباشد. در گروه سایر تهدیدها بیشترین امتیاز مربوط به زیلکیرود - فریرود (89) و کمترین آن مربوط به دوهزار - سههزار (89-) میباشد (جدول 4).
جدول 4. تهدیدها برای توسعه گردشگری همسو با طبیعت در مناطق مورد مطالعه
تهدیدها | ||||||||||||||
محیطزیست | زیلکیرود و فریرود | دوهزار و سه هزار | بلیران | چلچای | ||||||||||
هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | |||
مزارع پرورش ماهی |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
| 1 |
|
| ||
تغییرات اقلیم |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
چرای بیرویه |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
معادن شن و ماسه (برداشت از رودخانه) |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
| ||
گردشگری بی‌ضابطه |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
زباله |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
فاضلاب |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
| ||
بلایای طبیعی |
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
| ||
تجاوز به اراضی ملی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
نبود برنامه برای کاربری پایدار اراضی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
ساخت و ساز بی‌ضابطه |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
سادگی تغییر کاربری اراضی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
| ||
مدیریت ضعیف منابع آب |
| 2 |
|
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
| ||
آلودگی محیطزیست |
| 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
سیلهای فصلی |
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
| ||
جادهسازی در جنگل |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
شکار و صید غیر قانونی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
استحصال غیر قانونی چوب از جنگل |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
حفاریهای غیر قانونی برای گنج |
| 2 |
|
|
| 3 | 1 |
|
|
| 2 |
| ||
آتشسوزی در جنگل |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
فرسایش خاک |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
تفکیک و فروش اراضی کشاورزی برای ساخت و ساز |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
ارزش گروه | 91- | 97- | 89- | 86- | ||||||||||
تهدیدها | ||||||||||||||
زیرساختها | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | ||||||||||
هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | |||
جادهسازی در جنگل |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
کمبود خدمات فوریتی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
سد سازی |
|
| 3 | 1 |
|
| 1 |
|
|
|
| 3 | ||
جادههای خطرناک و غیر استاندارد |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
| ||
ادامه جدول 4. تهدیدها برای توسعه گردشگری همسو با طبیعت در مناطق مورد مطالعه
زیرساختها | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | ||||||||||
هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | |||
ساخت و ساز بی‌ضابطه و غیر استاندارد |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
| ||
نبود لوله‌کشی گاز در منطقه |
| 2 |
|
| 2 |
| 1 |
|
|
| 2 |
| ||
ارزش گروه | 83- | 83- | 67- | 83- | ||||||||||
تهدیدها | ||||||||||||||
فرهنگ و سنن | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | ||||||||||
هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | |||
سنتهای در شرف فراموشی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
رواج فرهنگ غربی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
از بین رفتن هویت روستائی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
ارزش گروه | 100- | 100- | 100- | 100- | ||||||||||
جامعه | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | ||||||||||
هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | |||
کشاورزی ناپایدار |
| 2 |
|
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
| ||
اختلافات در جوامع محلی |
| 2 |
|
| 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 | ||
کمبود درمانگاههای مجهز |
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
| ||
تاثیرات منفی گردشگران ناآگاه |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
اقتصاد ضعیف و ناپایدار |
|
| 3 |
| 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 | ||
پایش ضعیف اجرای قوانین |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
عدم رعایت بهداشت |
| 2 |
|
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
| ||
کمبود دانش محیطزیستی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
تعداد مراکز تصمیمگیری |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
مهاجرت به شهرها |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | ||
ارزش گروه | 90- | 86- | 93- | 90- | ||||||||||
ادامه جدول 4. تهدیدها برای توسعه گردشگری همسو با طبیعت در مناطق مورد مطالعه
تهدیدها | |||||||||||||
سایر تهدیدها | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | |||||||||
هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | ||
ضعف در هماهنگی و همکاری بین بخشی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | |
کوهنوردی بی‌ضابطه |
| 2 |
|
| 2 |
| 1 |
|
| 1 |
|
| |
گردشگری ناپایدار |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | |
ترافیک سنگین گردشگران در فصل تعطیلات |
|
| 3 |
|
| 3 |
| 2 |
|
| 2 |
| |
پروژههای جنگلداری |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | |
تهدیدها | |||||||||||||
سایر تهدیدها | زیلکیرود و فریرود | دو هزار و سه هزار | بلیران | چلچای | |||||||||
هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | هشدار دهنده | متوسط | جدی | ||
ناآشنائی با مبانی و موازین گردشگری |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | |
هرج و مرج در صنعت گردشگری |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | |
بی‌اعتمادی محلیها به افراد غریبه |
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
| |
عدم امنیت سرمایهگذاری |
| 2 |
|
| 2 |
|
|
| 3 |
|
| 3 | |
عدم اعتماد جامعه محلی به وعدهها و عملکرد مسئولین |
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
|
| 2 |
| |
خشک شدن چشمهها |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | |
زندگی مدرن و مصرف کنندگی |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 |
|
| 3 | |
ارزش گروه | 89 | 89- | 86- | 86- | |||||||||
جمع کل گروهها | 453- | 455- | 435- | 445- | |||||||||
میانگین | 91- | 91- | 87- | 89- | |||||||||
منبع: یافتههای پژوهش
امتیازات تحلیل SWOT برای هر منطقه آزمایشی در 5 دسته شامل محیطزیستی، زیرساختی، فرهنگی و سنتی، جامعه محلی و غیره در جدول زیر برای مقایسه ارائه شدهاست (جدول 5). جمع امتیازات نشان
می‌دهد در بین مناطق مورد مطالعه حوزه‌های دوهزار - سههزار (امتیاز 12) و زیلکیرود - فریرود (امتیاز 1-) دارای شرایط بهتری برای گردشگری همسو با طبیعت هستند که نشاندهنده استعداد بالقوه خوب در مناطق مذکور است (جدول 5).
جدول 5. امتیازات تحلیل SWOT برای مناطق مورد مطالعه در گروههای مورد بررسی
SWOT | چلچای | بلیران | دوهزار – سه هزار | زیلکیرود - فریرود |
نقاط قوت | 56 | 57 | 79 | 74 |
نقاط ضعف | 84- | 83- | 65- | 73- |
فرصتها | 80 | 84 | 89 | 89 |
تهدیدها | 89- | 87- | 91- | 91- |
جمع امتیازات | 37- | 29- | 12 | 1- |
استعداد بالقوه LIETD | متوسط | متوسط | خوب | خوب |
نتیجه‌گیری
بررسی پتانسیل‌ها، چالش‌ها، مخاطرات در مناطق موردمطالعه نشان داد منطقه دوهزار - سههزار دارای استعداد خوبی برای گردشگری همسو با طبیعت میباشد، حوزه زیلکیرود - فریرود نیز دارای شرایط مناسبی از این نظر میباشد اما حوضه چلچای دارای شرایط مناسبی نمی‌باشد. نتایج این مطالعه منحصر بهفرد بوده و بهدلیل عدم انجام مطالعه مشابه بهمنظور مطالعه امکان سنجی توسعه گردشگری بوم‌شناسی قابل مقایسه با مطالعه دیگری نمی‌باشد اما برای توسعه گردشگری بهصورت همگام با طبیعت نکات مهمی حایز اهمیت است که باید مورد توجه قرار گیرند.
گردشگری در تمام اشکال آن کسب و کار محسوب میشود، بنابراین پایداری کلید موفقیت آن است (محمدی نجف‌آبادی و همکاران، 5:2021). گردشگری همسو با طبیعت جهت ایجاد معیشت جایگزین برای جوامع محلی که از منابعجنگلی ارتزاق میکنند، پیشنهاد شده است.
در سیمای سرزمین جنگلهای هیرکانی جاذبههای باکیفیت زیادی وجود دارند. پس میتوان نتیجه گرفت که استعداد گردشگری همسو با طبیعت در حد وسیع وجود دارد و مصالح اولیه موجودند و دستورالعملهای «چگونگی انجام کار» نیز فراهم هستند. بنابراین بهنظر می‌رسد که تنها کاری که باید انجام گیرد بومی کردن دستورالعمل‌ها و پیروی دقیق از آنهاست. اما یافتههای مطالعات امکان سنجی نشان می‌دهد که ضعفها و تهدیدهایی وجود دارند که برای پایداری این نوع کسب و کار خطر محسوب می‌شوند (مظاهری تهرانی و همکاران، 5:1392).
در طراحی برنامههای گردشگری همسو با طبیعت، استفاده از طرحهایی که بر اساس بوم‌سازگان تهیه شدهاند آسانتر است، زیرا در این نوع طرحها زمین بهعنوان عامل اصلی در نظر گرفته میشود و سپس پارامترهای دیگر مانند عوامل اجتماعی- اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و محیطی اعمال می‌شوند (ناصح و تقوی، 28:1398).
حضور تعداد زیادی دام در همه مناطق مورد مطالعه نگرانی اصلی است (احسانی و همکاران، 246:1399). علاوهبر این، این تنها شغلی است که در آن مهارت دارند. بیشتر چوپانان معمولا بی‌سواد بوده و یا تنها قادر به خواندن و نوشتن هستند. اکثر مصاحبهشوندگان قبلا با بازدیدکنندگان (شکارچیان، کوهنوردان و گردشگران) برخورد داشته‌اند و مشتاق بودند تا منبع درآمد جایگزینی داشته باشند، اما گردشگری همسو با طبیعت را به دیده شک و تردید مینگرند و تصور میکردند که این نیز ترفند دیگری برای بیرون راندن آنها از جنگل است.
از آنجا که چرای بیرویه علت اصلی تخریب جنگلهاست (جوانمیری‌پور و همکاران، 407:1390)، بنابراین پر واضح است که دامداران بایستی در صدر گروههای هدف برنامه گردشگری همسو با طبیعت باشند. از طرفی برای گردشگری همسو با طبیعت، بهنظر می‌رسد پایگاههای تابستانه دامداران در ارتفاعات دارای بهترین موقعیت برای ایجاد اردوگاههای گردشگری همسو با طبیعت است. علاوهبر این طراحی و برپایی این نوع اردوگاهها ساده است و به زمان و سرمایهگذاری زیادی نیاز ندارد. بهعلاوه چادرها قابل حمل هستند و میتوان به آسانی آنها را جابجا کرد و یا در فصول کم گردشگر در انبار نگهداری نمود. در ضمن بهعنوان «طرح آزمایشی»، برپایی این گونه اردوگاهها آسانتر و ارزانتر است.
دامداران قلمرو سنتی و قانونی خود را دارند و با سازماندهی شرکت تعاونی گردشگری همراه با طبیعت با مشارکت بعضی ذی‌نفعان میتوان دامداران را درگیر مشارکت کرده و با هماهنگی آنها دسترسی قانونی به حقوقشان و استفاده از اراضی را امکانپذیر ساخت. در نتیجه، دامدارانی که همکاری و مشارکت میکنند برای زمینی که در اختیار اردوگاهها قرار دادهاند اجاره دریافت خواهند کرد و از درآمد حاصل از تادیه خدمات دیگر به ارائه دهندگان تورها نیز بهرهمند میگردند.
«برای مثال میتوان هر گردشگر را برای خرید یک سهم کوچک از یک شرکت «دامداری صنعتی» در شرف تاسیس یا اهدا پول به آن ترغیب کرد. بر اساس طرح دولت برای جابجایی دامداران به مراکز تولید دام صنعتی و منابع مالی اختصاص داده شده، دامداران طرف قرارداد شرکت میتوانند ساخت تاسیسات را در اراضی دولتی شروع کنند و دامداری صنعتی را آغاز نموده و زمینه را برای خروج دام از جنگل آماده نماید. کمکهای مالی گردشگران میتواند بهتدریج وارد شرکت شده و توانایی را افزایش دهد».
گردشگران همسو با طبیعت نیاز به اقامتگاه مناسب و خدمات گوناگون دارند. خانهها و اتاقهایی اجارهای روستاییان میتوانند اقامتگاههای مناسبی برای گردشگران باشند، اما تجهیز آنها برای مطابقت با استانداردهای گردشگری همسو با طبیعت به منابع مالی نیاز دارد (کرمخانی و همکاران، 32:1398). تنها زمانی که منابع مالی تامین باشند کارشناسان قادر خواهند بود زیرساختها، نیرویهای انسانی و جامعه محلی را آماده سازند و فقط پس از آمادگی است که ارائهدهندگان تور میتوانند گردشگران را پذیرا باشند. در همین مرحله آمادهسازی است که میتوان جاذبهها و خدمات دیگر را ایجاد کرد و درآمد گردشگری را افزایش داد (بیشمی و رحیم‌پور، 381:1395). از جمله این گونه جاذبهها و خدمات میتوان به بالا بردن ظرفیت مردم محلی بهویژه زنان در رابطه با تولید و ارائه صنایع دستی و محصولات غذایی محلی اشاره کرد.
گردشگری میتواند باعث تخریب محیطزیست گردد، بنابراین تدارک و گنجاندن برنامههای لازم برای آگاه‌سازی عموم نسبت به مسائل محیطزیستی لازم بهنظر می‌رسد. استعدادهای سازمانهای غیردولتی و جامعه محور محلی میتواند منبعی برای بالا بردن سطح آگاهی باشد، اما توانمندسازی، ظرفیتسازی و پشتیبانی مستمر این گونه سازمانهای مردم نهاد لازم و ضروری است.
برای آمادهسازی بستههای گردشگری همسو با طبیعت، کارشناسان نیاز به اطلاعات پایه و بررسی منطقه جهت نقشهبرداری راهها، مسیرهای مناسب، مناظر دیدنی، نقاط جالب، استراحت‌گاهها، منابع آبی و مقاصد گردشگری بالقوه دارند. در دسترس بودن این نوع اطلاعات که پیشنیاز فعالیتهای دیگرند بسیار مهم است و جمعآوری این اطلاعات را میتوان حین انجام بررسی و فعالیتهای مربوط به برنامهریزی فیزیکی امکانپذیر نمود. آمادهسازی بستههای مناسب گردشگری همسو با طبیعت به ارتقاء میزان رضایت گردشگران کمک می‌کند.
اهمیت بهکار گرفتن کارشناسان در گردشگری همسو با طبیعت غیرقابل انکار است. این گونه تخصصها میتوانند شامل اطلاعات مربوط به منطقه، آشنایی یک راننده با جادههای محلی، هنر و دید یک طراح بستههای گردشگری بوم‌شناختی، سلیقه یک سر آشپز، تواناییهای راهنمایان گردشگری و مهارتهای مدیریتی کارگزاران باشند.
در اجرای این مطالعه مکرراً بر مشارکت ذی‌نفعان تاکید شده است، اما ذی‌نفعان تنها «ذی‌نفع» هستند نه کارشناس. در حقیقت گردشگری همسو باطبیعت به ایجاد پدیدهای خاص مربوط است که نیاز به نظر و عمل کارشناسی دارد. همه چیز از بررسی منطقه گرفته تا طراحی و بازاریابی بستههای گردشگری همسو با طبیعت و ترتیب دادن تورها بایستی بهحدی حرفه‌ای انجام گیرد که سلیقههای مختلف نزد گردشگران را فراهم نماید.
تهدید جدی دیگر وجود اختلافات و مناقشات ریشهدار در بعضی از جوامع محلی در مناطق مورد مطالعه است (نبوی و شهریاری، 73:1393). این اختلافات صرفنظر از ماهیتشان میتواند بهعنوان عوامل خطرپذیری برای موفقیت گردشگری همسو با طبیعت محسوب گردند. برای مدیریت این گونه خطرپذیریها و اجتناب از درگیر شدن در این قبیل کشمکشها، کارشناسان اجتماعی میبایست ساختار، حساسیتها، ویژگیها و نگرش جوامع محلی هدف را بررسی کنند و ضمن آگاهی رسانی، دستورالعملهای لازم را برای راهنمایان تور ترسیم نمایند.
در واقع توسعه گردشگری همسو با طبیعت کاری است که بایستی مشترکاً توسط چندین گروه اجتماعی مختلف انجام شود و مدیریت چنین مشارکتی امری دشوار و پیچیده میباشد. مراحل کار با سازماندهی بدنه مدیریتی و بررسی منطقه شروع میشود و با برنامهریزی فیزیکی، مطالعات جامعهشناسی، شناسایی جاذبهها و ظرفیتهای منطقه، طراحی و برنامهریزی فعالیتهای گردشگری، تهیه و تدارک برنامههای آموزشی و ظرفیتسازی، آمادهسازی و تجهیز زیرساختها، بازاریابی و تبلیغات، فروش و برنامه زمانبندی شده فعالیتها و عملیات، پایش و ارزیابی ادامه مییابد و در نهایت با پایش مستمر عملکرد اغلب ایرادات شناسایی می‌شوند و با اعمال تغییرات لازم در برنامههای راهبردی و عملیاتی کار ادامه مییابد (صحرائی‌نژاد، 100:1390). در حالی‌که هر گروه مشغول انجام وظایف خود است، وجود یک بدنه هماهنگ کننده جهت زمانبندی و کنترل فعالیتها و تبادل اطلاعات ضروری میباشد.
در نهایت، پایداری گردشگری همسو با طبیعت تا حد زیادی به توانایی آن منطقه در تولید درآمد کافی و در درجه دوم به امنیت منطقه از لحاظ ورود افراد و گروههای غیرمجاز و رعایت حریم خصوصی کارگزاران و گردشگران بستگی دارد. رضایت گردشگران عامل اصلی پایداری گردشگری است.
منابع
احسانی، سیده محدثه، تمرتاش، رضا، حشمتی، غلامعلی، شیدای کرکج، اسماعیل. (1399).« انتخاب سایت‌های حفاظتی به منظور برنامهریزی مدیریتی بر اساس ارزیابی فلورستیکی و تنوع گونه‌ای (مطالعه موردی: ولویه کیاسر، مازندران)». پژوهش‌های گیاهی (مجله زیست شناسی ایران)(علمی). شماره 2. صص241-256.
بیشمی، بهار، رحیم‌پور، علی. (1395). «ثبت جاذبههای پیشنهادی واجد شرایط طبیعت ایران در فهرست آثار میراث طبیعی یونسکو، ضرورتی کاربردی». فصلنامه علوم و تکنولوژی محیطزیست. (ویژه نامه شماره 3 طراحی ومدیریت شهری).صص 379-393.
پورمحمدی، محمدرضا (1390).« برنامهریزی کاربری اراضی شهری». انتشارات سمت. تهران.
سلطانی،زهرا، نوری زمان آبادی، سید هدایت الله. (1389). «ارزیابی توان محیطی شهرستان خوانسار به منظور توسعه توریسم (با استفاده از GIS)». فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره 99 . صص77-100.
جوانمیری‌پور، محسن، مروی مهاجر، محمدرضا، اعتماد، وحید و زبیری، محمود.(1390). «اثر چرای دام بر تغییر و تنوع گونه‌های جنگلی در گروههای زادآوری طبیعی (مطالعه موردی: بخش پاتم جنگل خیرود)». جنگل و فرآورده‌هاي چوب. شماره 4. صص 401-413.
جوزی، سیدعلی، مرادی مجد، نسرین، سیدعلی، عبداللهی، هدی. (1388). «ارزیابی توان اکولوژیکی منطقه بوالحسن دزفول به منظور استقرار کاربری گردشگری به روش تصمیمگیری چند معیاره». علوم و فنون دریایی. صص38-52.
حاجی‌نژاد، علی، پایدار، ابوذر، باقری، فاطمه، عبدی، ناصر.(1393). «تدوین برنامه راهبردی توسعه گردشگری روستایی ایران». سیاست‌های راهبردی و کلان،شماره 8 ،صص111-135.
حیدری، رحیم. (1389).« مبانی برنامهریزی صنعت گردشگری». انتشارات سمت.
حیدری، رضوان، پورخباز، حمیدرضا، جوانمردی، سعیده، ایلدرمی، علیرضا. (1399). «پیاده‌سازی مدل آمایشی کاربری توریسم با استفاده از مدل تلفیقی تصمیمگیری ANP-DEMATEL و منطق فازی (مطالعه موردی: شهرستان ملایر)». علوم و تکنولوژی محیطزیست. شماره5. صص223-238.
حیدری، محمد تقی، احدنژاد روشتی، محسن، محرمی، سعید. (1398). «تحلیلی بر بازآفرینی اقتصادی شهر با رویکرد گردشگری گاسترونومی (مطالعه موردی: رویداد جشنواره آَش شهر زنجان)». اقتصاد شهری. شماره 2. صص 37-54.
صحرایی‌نژاد، نسیم. (1390). «تجربه شکلگیری یک شهر سبز، باغ-شهر هوشمند پوتراجایا، مالزی». انسان و محیطزیست. شماره3. صص 97-113.
فیروزی، محمدعلی، گودرزی،مجید، زارعی،رضا، اکبری، عبدالمطلب. (1392).« ارزیابی توان اکولوژیک منطقه نمونه گردشگری سد شهید عباسپور با تأکید برتوسعه پایدار گردشگری». نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. شماره 28. صص153-176.
کرمخانی،زینب، صالحی عمران، ابراهیم، هاشمی،سهیلا، مهرعلی‌زاده، یدا. (1398). «واکاوی موانع رویکرد مشاوره حرفه‌ایی در دانشگاه‌های ایران با تاکید بر برنامهریزی آموزشی». فصلنامه مطالعات برنامهریزی آموزشی. شماره14.صص47-28.
محمدی نجف‌آبادی، عبدالمجید، اعتباریان خوراسگانی، اکبر، ابراهیم‌زاده دستجردی، رضا. (1400). «شناسایی و اولویت‌بندی راهکارهای توسعة منابع انسانی صنعت گردشگری استان اصفهان». برنامهریزی فضایی. شماره 2.صص 1-24.
مخدوم، درویش صفت، جعفرزاده، مخدوم، مجید، علی‌اصغر، هورفر، عبدالرضا.(1388 ). «ارزيابي و برنامهريزي محيط زيست با سامانه اطلاعات جغرافيايي». انتشارات دانشگاه تهران. شماره چهارم. 304 صفحه.
مخدوم، مجید، 1392.« شالوده آمايش سرزمين». انتشارات دانشگاه تهران. شماره چهاردهم. 289 صفحه.
مرادی، غلامحسین. (1400). «بررسی غنای گیاهان چوبی جنگلهای شمال ایران و جنگلهای معتدله پهن‌برگ اروپای مرکزی». انسان و محیطزیست. شماره 2.صص75-90.
مروی‌مهاجر، محمد رضا. «جنگل شناسی و پرورش جنگل«، انتشارات دانشگاه تهران، ،1384، 387 صفحه.
مظاهری تهرانی، مینا، الوانی، سیدمهدی، واعظی، رضا، زاهدی، شمس‌السادات و قربانی‌زاده،وجه‌الله. (1392).« مدل مدیریت سبز برای سازمانهای دولتی ایران». مجله علوم مدیریت ایران. شماره68. صص 1-43.
منصوری، معصومه، حواسی ابدالانی، زهرا، بادهیان، ضیاء‌لدین، عزیزی، محمد جواد. (1395). «ارزیابی قابلیت تفرج و تقاضای تفرجی پارک جنگلی مورینه شهرستان نورآباد». فصلنامه علوم و تکنولوژی محیطزیست، (ویژه نامه شماره 3 طراحی و مدیریت شهری)، صص 319-333.
ناجی دومیرانی، صادق، فخرآبادی‌پور، فرزانه، ساسان‌پور، فرزانه. (1397). «تحلیل پهنههاي مناسب توسعه اکوتوریسم با استفاده از تلفیق مدل AHP – FUZZY مطالعه موردي: بخش ماهان». مجله آمایش جغرافیایی فضا. شماره 29. صص 107-91.
ناصح، نگین، تقوی، لعبت. (1398). «بررسی شاخص‌های گردشگری پایدار در دستیابی به ارزش‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی: ارائه راهکار برای اثرات مخرب» انسان و محیطزیست. شماره 17.صص 39-25.
نبوی، سیدعبدالحسین، شهریاری، مرضیه. (1393). «دین، اخلاق و محیطزیست. انسان و محیطزیست». شماره 12، صص69-83.
Aref, Fariborz. (2011). Sense of Community and Participation for Tourism Development, Life Science Journal, Volume 8. Issue1.
Bagheri, M, Sulaiman, W and Vaghefi, N, 2013, Application of geographic information system technique and analytical hierarchy process model for land-use suitability analysis on coastal area", J Coast Conserv, No. 17, pp.1-10.
Bunruamkaew, Khwanruthai, and Yuji Murayam. "Site suitability evaluation for ecotourism using GIS & AHP: A case study of Surat Thani province, Thailand." Procedia-Social and Behavioral Sciences 21 (2011): 269-278.
Baloch, Q.B., Shah, S.N., Iqbal, N. et al. (2023). Impact of tourism development upon environmental sustainability: a suggested framework for sustainable ecotourism. Environ Sci Pollut Res 30, 5917–5930.
Bibri, S., Krogstie, J., Kärrholm, M. 2020. Compact city planning and development: Emerging practices and strategies for achieving the goals of sustainability. Developments in the Built Environment. 4, 100021.
Ikonen, H. (2012) Perception of Ecotourism in Finland, University of Applied Sciences, P. 69.
Jiang, J. (2012) Evaluating the Potential of Ecotourism to Contribute to Local Sustainable Development: A Case Study of Tengtou Village, China, P. 184.
Karim Panah, R., 2005. Ecotourism analysis and its role on regional development in Kurdistan. M.A. Thesis. Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran.
Ma Y, Zheng M, Zheng X, Huang Y, Xu F, Wang X, Liu J, Lv Y, Liu W. 2023. Land Use Efficiency Assessment under Sustainable Development Goals: A Systematic Review. Land. 2023; 12(4):894.
Makhdom, M. (2002). Evaluating and planning the environment with the GIS. Tehran: Tehran University Press. (In Persian).
Nguyen QH. 2021. Impact of Investment in Tourism Infrastructure Development on Attracting International Visitors: A Nonlinear Panel ARDL Approach Using Vietnam’s Data. Economies. 9(3):131.
Pennington, M, 2000, Urban Policy and Public Choice Theory and Politics of Urban Containment", Journal of Environmental and Planning Policy, No.18, pp.25-32.
Sagheb Talebi, Kh., Sajedi, T., Pourhashemi, M. 2014. Forests of Iran. 172 p.
Sedighi, S., Darban Astane, A., & Rezvani, M. R. (2018). An Investigation of the physical and political Factors Affecting land Use. Spatial Planning, 7(2), 39-58.
Scott, D., Lemieux, C. 2010. Weather and Climate Information for Tourism. Procedia Environmental Sciences 1 (2010), 146–183.
Tesaur, SH; Lin, Y and Lin, J. (2005) Evaluating Ecotourism Sustainability from the Integrated Perspective of Resources. Journal of Community and Tourism Management, 640 – 653.
Ross, SH.; Wall, G. (1999). Evaluating Ecotourism: The Case Study of North Sulawesi, Indonesia. Tourism Management, 20, 673 – 682.
[1] . نویسنده مسئول، Email: mm.javanmeri@gmail.com
[2] 1. Scott
[3] 2. Lemieux
[5] . Nguyen
[6] .Pennington
[7] - Tesaur
[8] . Ma
[9] . Bibri
[10] . Bunruamkaew
[11] . Murayama
[12] .Ikonen
[13] . Jiang
[14] . Ross
[15] . wall