تحلیل احتمال وقوع خطر تصادفات جاده ای در مسیرهای گردشگری استان خراسان رضوی
محورهای موضوعی : مطالعات اجتماعی و گردشگری، جامعه شناسی گردشگریمعصومه توانگر 1 * , مهدی بازرگان 2 , علیرضا معینی 3
1 - استادیار پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی
2 - دانشگاه فردوسی مشهد
3 - جهاد دانشگاهی مشهد
کلید واژه: احتمال وقوع خطر, تصادفات جاده ای, مسیرهای گردشگری, استان خراسان رضوی,
چکیده مقاله :
با توجه به رشد چشمگیر گردشگران و حجم بالای سفرها، مخاطرات گوناگونی صنعت گردشگری را تهدید میکند که احتمال وقوع خطرتصادفات از مهمترین آنها محسوب میشود. بر همین اساس، با عنایت به اینکه عمده سفرها به استانخراسانرضوی از نوع خانوادگی و وسط وسائلنقلیه شخصی صورت میگیرد، پژوهش حاضر به تحلیل احتمال وقوع خطرتصادفات جادهای در مسیرهای گردشگری استانخراسانرضوی پرداخته است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و به لحاظ روش، جزء مطالعات توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر بهرهگیری از مدلهای تحلیلفضایی است. جامعۀ آماری این پژوهش شامل تصادفاتبرون شهری در استانخراسانرضوی طی سال 1401 است که تعداد آنها برابر با 20004 مورد در سه دسته تصادفات جرحی، فوتی و خسارتی است. نتایج تحقیق نشان داد که شاخص نزدیکترینهمسایگی تصادفات در استان خراسانرضوی 09/0 میباشد که بیانگر الگویخوشهای تصادفات در مسیرهای گردشگری استان است. همچنین براساس نتایج حاصل از روشخودهمبستگیمکانیگتیسارد- جی[1]، محورهای چناران، نیشابور، بجستان، خواف، سرخس، درگز و تربتحیدریه به عنوان مسیرهایگردشگری حادثهخیز در استانخراسانرضوی شناسایی شدند. عوامل گوناگون اجتماعی، وسایطنقلیه، انسانی- مکانی در وقوعتصادفات مؤثرند که در تصادفاتجرحی در مسیر آزادراه مشهد- نیشابور، تعدد عبورعرضی عابرینپیاده و موتورسیکلت به دلیل تراکم سکونتگاههایروستایی، در تصادفاتخسارتی در محورمشهد به سمت تربتحیدریه، بهویژه پیرامون سنگبست، عدم وجود ورودی و خروجی مناسب و در محور مشهد- کلات به سمت درگز وجود منطقه کوهستانی به همراه قوسهای افقی، پیچهای تند و متوالی، شیبطولی زیاد و همچنین عدم دید لازم را میتوان از عواملمؤثر در وقوع تصادفاتفوتی این نواحی دانست. در نهایت نتایج تحقیق نشان داد که دو مسیر نیشابور و قوچان به سمت مشهد بیشترین احتمال وقوع خطرتصادفات را در میان 11 مسیر گردشگری استان خراسانرضوی دارا میباشند.
[1]. Spatial Autocorrelation Getis-Ord Gi
Given the substantial growth in tourist arrivals and travel volume, the tourism sector faces a range of potential hazards, with traffic accidents being a paramount concern. In this regard, as the majority of travel to Khorasan Razavi Province involves families using private vehicles, this study sought to investigate the risk of road accidents on the province's tourist routes. To this end, the current applied research employed a descriptive-analytical approach using spatial analysis models. The study population comprised 20,004 extra-urban accidents in Khorasan Razavi Province during the year 2022 in three classes of injury, fatal, and property damage. The findings of the study revealed a nearest neighbor index of 0.09, indicating a clustered pattern of accidents along tourist routes. Furthermore, the Getis-Ord Gi spatial autocorrelation analysis identified the Chenaran, Neyshabur, Bajestan, Khaf, Sarakhs, Dargaz, and Torbat Heydarieh routes as accident hotspots. Several contributing factors were identified. It could be argued that injury accidents on the Mashhad-Neyshabur freeway are likely exacerbated by frequent pedestrian and motorcycle crossings due to dense rural settlements. Moreover, property damage accidents on the Mashhad-Torbat Heydarieh route, particularly near Sang Bast, are potentially linked to inadequate entry and exit points. In addition, on the Mashhad-Kalat to Dargaz route, the mountainous terrain, characterized by horizontal curves, sharp and frequent turns, steep gradients, and limited visibility, appears to be a significant factor in fatal accidents. Ultimately, the study concludes that the Neyshabur and Quchan to Mashhad routes exhibit the highest accident risk among the eleven tourist routes analyzed in Khorasan Razavi Province.
آهنگرکانی، مهرداد؛ ملک، محمدرضا. (1399). «تهیه نقشه احتمال وقوعخطر تصادفات رانندگی مبتنی بر اطلاعات مکانی مردم گستر با استفاده از روش¬های تصمیم¬گیری تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل شبکه». اطلاعات جغرافیایی سپهر. 29(114). 115- 99.
رحمانی، محمد. (1395). «پهنه¬بندی تصادفات جاده¬ای با هدف تعیین نقاط حادثه¬خیز با استفاده از GIS (نمونة موردی: مسیر همدان- ملایر)». آمایش محیط. 34. 175-155.
زنگی¬آبادی، علی؛ شیران، غلامرضا؛ گشتیل، خیری. (1391). «بررسی علل تصادفات در بزرگراه¬ها (مورد مطالعه: بزرگراه¬های درون-شهری اصفهان)». راهور. 9 (17). 37- 57.
صادقي، علي اصغر؛ پيرايش نقاب، محمدعلي؛ آيتي، اسماعيل. (1390). «شناسايي و اولويت¬بندي قطعات حادثه خيز راه با رويكرد قطعه¬بندي مسير و تحليل پوششي داده¬ها». مهندسی حمل و نقل. 3(1). 68-55.
طالبی، خاطره؛ سرتیپی¬پور، محسن و آزاد، میترا. (1401). «تعیین مسیرهای گردشگری با روش کمترین فاصله از بهترین تصمیم (نمونه موردی: شهرستان تاریخی دامغان)». گرشگری و توسعه. 11 (3). 224-207..
عبدی، علیرضا؛ کیامهر، رامین. (1395). «بررسی نقاط حادثه¬خیز در جاده¬های توریستی و گردشگری (مطالعه موردی: محور قروه- باباگرگر استان کردستان)». چهارمین کنفرانس ملی پژوهش¬های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری. تهران. ایران.
فاطمی، سیدباقر؛ رضایی، یوسف. (1389). مبانی سنجش از دور. چاپ دوم. تهران: انتشارات آزاده.
ﻓﺮج¬زاده اﺻﻞ، ﻣﻨـﻮﭼﻬﺮ. (1387). ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و ﻛﺎرﺑﺮد آن در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي ﺻﻨﻌﺖ ﺗﻮرﻳﺴﻢ. تهران: ﺳﻤﺖ.
فرجي سبکبار، حسنعلي؛ عياشي، اطهره؛ سلماني، محمد. (1392). «ارزيابي سطح ريسك در فرايند توسعه سيستم¬هاي گردشگري (مطالعه موردي: شهرستان خرم آباد)». جغرافیا و مخاطرات محیطی. 6. 123-140.
فردوسی، سجاد؛ آغنده، محمدعلی؛ بابائی، یاور. (1398). «تحلیلی بر احتمال وقوعخطر¬ها و مخاطرات مقاصد گردشگری، مطالعه موردی: بندرانزلی». پژوهش¬های بوم¬شناسی شهری. 10(2). 26-13.
قاضی¬طباطبایی، محمود؛ رضایی، مهدی. (1388). «ابعاد اجتماعی و فرهنگی تصادفات رانندگی در ایران تحلیلی بر تعیین کننده¬ها». مجله انسان شناسی. 7(11). 155-126.
کلانتری، علی؛ علیان، سحر. (1401). «تحلیل تصادفات جاده¬ای با تأکید بر خصوصیات محیط و جاده در سیستم اطلاعات مکانی (مطالعة موردی: محور کرج– کندوان)». پژوهش‌های جغرافیای‌انسانی. 54 (2). 582-563.
محمدی، علیرضا؛ نوری، سپیده و پیشگر، الهه. (1397). «تحلیل فضایی خدمات پیشرفته (APS) شهری با استفاده از آمار فضایی (مطالعه موردی: شهر اردبیل)». برنامه¬ریزی توسعه کالبدی. 3 (1). 92-77.
مرکز پژوهش¬های توسعه و آینده¬نگری سازمان برنامه و بودجه کشور (1399). مطالعات سند ملی آمایش سرزمین (بخش میراث فرهنگی و گردشگری). تهران: مرکز پژوهش¬های توسعه و آینده¬نگری سازمان برنامه و بودجه کشور.
میسون، پیتر. (139٠). گردشگری، اثرات، برنامه¬ریزی و مدیریت. ترجمه روزبه میرزایی و پونه ترابیان. تهران: انتشارات ترمه.
نعمت¬اللهی، فاطمه؛ رامشت، محمدحسین. (1400). «آنالیز فضایی سکونتگاه¬های روستایی سرزمین ایران». جغرافیا و توسعه. 19 (65). 26-1.
نیکزاد، میرفاضل. (1386). سوانح ترافیکی کشور و خسارات ناشی از آن. تهران: پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا.
Anselin, L. (1995). Local indicators of spatial association: LISA. Geogr Anal 27(2):93-115.
Bonnier, A., Finné, M., & Weiberg, E. (2019). Examining land-use through GIS-Based kernel density estimation: A Re-Evaluation of legacy data from the berbati-limnes survey. Journal of Field Archaeology, 44(2), 70-83.
Cooper, A. K., Coetzee, S., Kaczmarek, I., Kourie, D. G., Iwaniak, A., & Kubik, T. (2011). Challenges for quality in volunteered geographical information.
Deery, H.A. (1999)."Hazard and Risk Perception Among Young Novice Drivers". Journal of SafetyResearch30, 255-236.
Elvik, R. (2007). State-of-the-art approaches to road accident black spot management and safety analysis of road networks: Transport Economics institute.
Elvik, R. (2008). A survey of operational definitions of hazardous road locations in some European countries. Accident Analysis and Prevention, 40(6), 1830-1835.
ESRI (2022). Arc GIS Pro Tutorials. https://pro.arcgis.com/
Getis, A., Ord, JK. (1992). The analysis of spatial association by use of distance statistics. Geogr Anal 24(3):189-206.
Geurts, K.; Wets, G.; Brijs, T.; Vanhoof, K.; Karlis, D. (2006). Ranking and selecting dangerous crash locations: Correcting for the number of passengers and Bayesian ranking plots. Safety Research, 37(1), 83-91.
Howard, H. H., McMaster, R. B., Slocum, T. A., & Kessler, F. C (2008). Thematic cartography and revisualization.
Jacquez, GM., Greiling, D.A. (2003). Local clustering in breast, lung and colorectal cancer in Long Island, New York. Int J Health Geographic’s, 2:3.
Malczewski, J., (1999). GIS and multicriteria decision analysis. John Wiley & Sons.
Mariani, G. S., Brandolini, F., Pelfini, M., & Zerboni, A. (2019). Matilda’s castles, northern Apennines: geological and geomorphological constrains. Journal of Maps, 15(2), 521-529.
Miller, H. J. and Han, J. (Eds.), (2009). Geographic data mining and knowledge discovery. CRC press.
Montella, A. (2010). A comparative analysis of hotspot identification methods. Accident Analysis & Prevention, 42(2), 571-581.
Ord, JK, Getis A. (1995). Local spatial autocorrelation statistics: distributional issues and an application. Geogr Anal 27(4):287-306.
Schowengerdt, R. A (2006). Remote sensing: models and methods for image processing. Elsevier, 558.
Silverman, B. W. (1986). Density Estimation for Statistics and Data Analysis. New York: Chapman and Hall.
Tamburri, T.N.; Smith, R.N. (1973). The safety index - a method of evaluating and rating safety benefits. Highway Research Record, 28-39.
WHO (2011). Mobile phone use: a growing problem of driver distraction. Geneva, Switzerland: World Health Organisation.
Yin, P. (2020). Kernels and Density Estimation. The Geographic Information Science & Technology Body of Knowledge (1st Quarter 2020 Edition), John P. Wilson (Ed.).
Zhang, C., Luo, L., Xu, W., Ledwith, V. (2008). Use of local Moran’s I and GIS to identify pollution hotspots of Pb in urban soils of Galway, Ireland. Sci Total Environ 398 (1-3):212- 221.