پیامدهای جامعه¬شناختی گردشگری در شهر شیراز
محورهای موضوعی :
مسلم باقری
1
*
,
پیام شجاعی
2
,
سمانه اصغری جهرمی
3
1 - دانشگاه شیراز
2 - دانشگاه شیراز
3 - دانشگاه شیراز
کلید واژه: گردشگری, پیامدهای جامعه شناختی, شیراز , فراترکیب, تحلیل عملکرد – اهمیت,
چکیده مقاله :
امروزه گردشگری در عرصه جهانی به یکی از مهمترین صنایع پیشرو بدل گشته و نقشی مهم و تعیین کننده در حوزه های اقتصادی، اجتماعی و محیطیِ جوامع گوناگون ایفا می کند. هدف از نگارش پژوهش حاضر بررسی پیامدهای جامعه شناختی گردشگری و ارائه الگویی جامع در این حوزه است. در این راستا از روش تحقیق آمیخته اکتشافی استفاده شده که در بخش کیفی با بهره گیری از روش فراترکیب مدل پیامدهای روانشناختی با دو بعد، شش مؤلفه و 39 شاخص ارائه شده است. سپس در بخش کمی پژوهش از روش تحلیل عملکرد – اهمیت، وضعیت فعلی و اهمیت شاخص های این الگو در شهر شیراز، با نظرسنجی از خبرگان حوزه جامعه شناسی گردشگری شهر شیراز، تعیین گردیده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که بهبود اشتغال، رونق فعالیت های فرهنگی و بهبود در زندگی اجتماعی فرهنگی جامعه محلی، مهمترین پیامدهای مثبت و کلاه برداری و اخاذی مهمترین پیامدهای منفی جامعه شناختی گردشگری در شهر شیراز بوده اند.
Nowadays, tourism is a leading industry and plays a pivotal role in the economic, social, and environmental issues of many societies. This study considered the sociological impacts of tourism and provided a comprehensive model. The paper used an exploratory research method. In the qualitative section, using meta-synthesis, we presented a model of psychological consequences with two concepts, six dimensions, and thirty-nine indicators. In the quantitative part, we determined the significance of the indicators of this model using the Importance-Performance Analysis (IPA) and a survey of experts in tourism sociology in Shiraz. The results showed that improving employment, cultural activities, and the social and cultural life of the local community were the most significant positive consequences. In contrast, fraud and extortion were the most negative sociological impacts of tourism in Shiraz.
آذر، عادل؛ خسروانی، فرزانه؛ جلالی، رضا. (1392). تحقیق در عملیات نرم (رویکردهای ساختاردهی مسأله)، چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان مدیریت صنعتی.
ابراهیمی، قربانعلی؛ جان¬محمدی¬لرگانی، وحید؛ اندرواژ، فاطمه. (1395). «تحلیل جامعه¬شناختی پایبندی گردشگران به هنجارهای اجتماعی». برنامه¬ریزی و توسعه گردشگری، دوره 5، شماره 16، صص 168-187
اعظمی، امیر؛ حشمتی¬جدید، مهدی؛ سلیمانی، عادل؛ علی¬بیگی، امیرحسین. (1394). «تبیین اثرات گردشگری بر توسعه پایدار روستایی (مطالعه موردی روستای ریجاب از توابع شهرستان دالاهو در استان کرمانشاه)». میراث و گردشگری، دوره 1، شماره 1، صص 23-42.
اکبریان¬رونیزی، سعیدرضا و بدر، سیدعلی. (1393). «تحلیل درک ذی¬نفعان از آثار وپیامدهای توسعه گردشگری در نواحی روستایی نمونه موردی: منطقه لواسانات». جغرافیا و توسعه، 13(38)، 62-47
امینی، عباس و زیدی، زهرا. (1393). «تأثیرات فرهنگی گردشگری در مناطق روستایی از دید جامعه محلی (مطالعه موردی: روستای ابیانه)». تحقیقات جغرافیایی، دوره 30، شماره 2، صص 13-32.
ایزد، اسماعیل. (1390). «بررسی آثار اقتصادی و اجتماعی گردشگری بر توسعه مناطق روستایی استان مازندران (مطالعه موردی دهستان کسلیان)». پایان¬نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه صنعتی اصفهان.
اینسکیپ، ادوارد. (1392). برنامه¬ریزی گردشگری، رویکردی یکپارچه و پایدار به برنامه¬ریزی و توسعه گردشگری، محمود حسن¬پور و سعید داغستانی. تهران: مهکامه.
بستان، زهرا؛ عظیمی¬هاشمی، مژگان؛ میرزایی، حسین و اصغری، هادی. (1396). «مرور نظام¬مند پیامدهاي اقتصادي، اجتماعی و زیست¬محیطی گردشگري در ایران». میراث و گردشگری، دوره 2، شماره5، صص 167-188
بهنام¬مرشدی، حسن¬. (1395). «پهنه¬بندی فضایی کانون¬های گردشگری به منظور تعیین مناطق بهینه خدمات گردشگری در استان فارس». فصلنامه برنامه¬ریزی منطقه¬ای، دوره 6، شماره 21، صص 17-30.
تقدیسی، احمد؛ تقوایی، مسعود و پیری، سیامک. (1391). «تحلیلی بر نگرش جامعه میزبان به اثرات اجتماعی – فرهنگی گردشگری شهرستان دالاهو». برنامه¬ریزی فضایی، دوره 2، شماره1، صص121-140.
چاک، وای¬گی و فایو سولا، ادواردو. (1388). جهانگردی در چشم¬انداز جامع. ترجمه: علی پارساییان و محمد اعرابی. تهران: دفتر پژوهش¬های فرهنگی.
حیدری، رحیم. (1389). مبانی برنامه¬ریزی صنعت گردشگری. تهران: سمت.
حیدری¬ساربان، وکیل و ملکی، ابوذر. (1394). «بررسی اثرات اقتصادي، اجتماعی و روان¬شناختی گردشگري بر توسعه مناطق روستایی شهرستان مشگین شهر، مطالعه موردي: دهستان لاهرود». فضای گردشگری، دوره 4، شماره 16، صص 35-50 .
خاکساری، علی؛ ابرهیم¬نیا¬سماکوش، سعید؛ دامادی، محمد و معزز، وحید. (1392). «ارزیابی تأثیرات اجتماعی – فرهنگی گردشگری شهری بر نحوه زندگی مردم شهر بابلسر». برنامه¬ریزی و توسعه گردشگری، دوره 2، شماره 7، صص 126-147.
خبرگزاری رسمی ایرنا: http://www.irna.ir/en/News/83176592
داورخانی، فضیله و محمدزاده¬لاریجانی، فاطمه. (1391). «ارزیابی پیامدهای اقتصادی و اجتماعی گردشگری خانه¬های دوم (مطالعه موردی: روستاهای ییلاقی بخش بندپی شرقی شهرستان بابل)». پژوهش¬های جغرافیای انسانی، دوره 45، شماره 4، صص 75-102.
ذکی، محمدعلی. (1383). «درآمدی بر جامعه¬شناسی جهانگردی و گردشگری». فصلنامه مطالعات جهانگردی. شماره 5، صص 87-112.
رحمانی فیروز¬جاه، علی؛ رضایی¬پاشا، صدیقه و مهرعلی¬تبار فیروزجاه، مرتضی. (1394). «اثرات و پیامدهای زیست¬محیطی گردشگری در نواحی روستایی (نمونه مورد مطالعه: دهستان تمشکل، شهرستان تنکابن)». مطالعات توسعه اجتماعی – فرهنگی، 4(2)، 143-125.
رضائی، ناصر و حبیب¬الهی، فضیلت. (1395). «سنجش ادراک ساکنین از اثرات گردشگری مبتنی بر جوامع محلی (مطالعه موردی: روستای چم آسمان، شهرستان لنجان، استان اصفهان)». انجمن جغرافیای ایران، دوره 14، شماره 49، صص 191-208.
رضوانی، محمدرضا؛ بدری، سیدعلی؛ سپهوند، فرخنده و اکبریان¬رونیزی، سعیدرضا. (1391). «گردشگری خانه دوم و اثرات آن بر بهبود کیفیت زندگی ساکنان روستایی (مطالعه موردی: بخش رودبار قصران، شهرستان شمیرانات)». مطالعات و پژوهش¬های شهری و منطقه¬ای، دوره 4، شماره 13، صص 23-40.
رنجبریان، بهرام و زاهدی، محمد. (1390). شناخت گردشگری. اصفهان: چهارباغ.
زاهدی، شمس¬السادات. (1393). مبانی توریسم و اکوتوریسم پایدار با تاکید بر محیط زیست. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
زرافشانی، کیومرث؛ شرفی، لیدا؛ گراوندی، شهپر و قبادی، پرستو. (1392). «بررسی اثرات توسعه گردشگری در ارتقاء شاخص¬های اقتصادی – اجتماعی نواحی روستایی مورد: منطقه گردشگری ریجاب در استان کرمانشاه». اقتصاد فضا و توسعه روستایی، دوره 2، شماره 3، صص 119-134 .
سرایی، محمدحسین و شمشیری، مسلم. (1390). «بررسي وضعيت گردشگري در شهر شيراز در راستاي توسعه پايدار با استفاده از تكنيك SWOT». جغرافیا و برنامه¬ریزی محیطی، 24(49)، 88-69.
شاهی¬پور، سونا و مجتبی¬زاده، حسین. (1395). «تحلیل پیامدهای گردشگری روستایی بر توسعه (مطالعه موردی: کندوان)». محیط¬شناسی، 42(3)، 648-637
شفیعی، زاهد و محمدی، امین. (1393). «بررسی تأثیرات توسعه گردشگری بر جامعه میزبان: نمونه موردی شهر چادگان». جغرافیایی سرزمین، دوره 11، شماره 41، صص 77-90
ضرابی، اصغر و اسلامی¬پریخانی، صدیف. (1389). «سنجش تأثیرات اقتصادی، اجتماعی – فرهنگی و زیست¬محیطی توسعه گردشگری (مطالعه موردی شهرستان مشکین¬شهر)». پژوهش¬های جغرافیای انسانی، شماره 75، صص 37-52.
ضیایی، محمود و ترابیان، پونه. (1389). «سنجش سطح قابل قبول اثرات منفی اجتماعی گردشگران بر جوامع محلی در ایران مورد مطالعه سکونتگاه¬های روستایی حوزه تالاب پریشان». انجمن جغرافیای ایران، دوره 8، شماره 27، صص 205-225
عقیلی¬زاده فیروزجایی، ناصر. (1396). «بررسی اثرات و پیامدهای اجتماعی و فرهنگی توسعه گردشگری بر نواحی بخش مرکزی شهرستان نوشهر». مجله مطالعات هتلداری و میزبانی، 14-1
عنابستانی، علی¬اکبر؛ بوزرجمهری، خدیجه و صاحبکار، ناهید. (1391). «پیامدهای اجتماعی و اقتصادی توسعه گردشگری خانه¬های دوم در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان شیرین¬دره شهرستان قوچان)». پژوهش و برنامه¬ریزی روستایی، شماره 1، صص 97-123.
عنابستانی، علی¬اکبر و خوش¬چهره، محمدجواد. (1394). «بررسی پیامدهای اجتماعی ناشی از حضور گردشگری خانه¬های دوم در سکونتگاه¬های روستایی شهرستان بینالود». آمایش جغرافیایی فضا دانشگاه گلستان، دوره 5، شماره 15، صص 110-128.
عینالی، جمشید و رومیانی، احمد. (1392). «تحلیلی بر اثرات گردشگری خانه¬های دوم در مناطق روستایی مطالعه موردی: دسهتان حصار ولی عصر – شهرستان بوئین زهرا». فضای جغرافیایی، دوره 15، شماره 49، صص 115-136
قربانی، رسول؛ زادولی، فاطمه و زادولی¬خواجه، شاهرخ. (1393). «ارزیابی اثرات منفی توسعه گردشگری بر روستاهای جاذب گردشگر (نمونه موردی: روستای کندوان شهرستان اسکو)». برنامه¬ریزی منطقه¬ای، دوره 4، شماره 15، صص 103-118
کرمی، غلامحسین. (1395). «گردشگری پایدار روستایی با تاکید بر روستای بزم استان فارس». فضای گردشگری، دوره 5، شماره 18، صص 143-166
گولدنر، چارلز و ریچی، برنت. (1392). شناخت صنعت گردشگری. ترجمه: ضرغام بروجنی، مرتضی بذرافشان و حمید ایوبی یزدی. تهران: مهکامه
مرشدی، حسن؛ احمدی، داریوش؛ سبکبار فرجی، حسنعلی و رضوانی، محمدرضا. (1395). «پهنه¬بندی فضایی کانون¬های گردشگری به منظور تعیین مناطق بهینه خدمات گردشگری در استان فارس». فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، 6(21)، 30-17
مزیدی، هاجر. (1395). «بررسي پيامدهاي گردشگري درتفرجگاه¬هاي روستايي پيرامون شهري در استان گلستان(مطالعه موردي: دهنه محمدآبادشهرستان علي¬آبادكتول)». میراث گردشگری، دوره 1، شماره 2، صص 109-129.
مطیعی¬لنگرودی، سیدحسن و کاتب¬ازگمی، زهرا. (1396). پیامدهای اقتصادی توسعه فعالیت¬های گردشگری روستایی در شهرستان بندر انزلی؛ مورد: دهستان لیچارکی حسن رود. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، شماره 3، صص 1-16.
موسایی، میثم؛ هاشمی، سمیه و ابراهیمی، میترا. (1391). «بررسی جامعه¬شناختی توسعه پایدار گردشگری در ایران، موانع، چالش¬ها و راه¬کارها». فصلنامه تخصصي علوم اجتماعي دانشگاه آزاد اسلامي- واحد شوشتر، دوره 6، شماره 16، صص 25-50.
میسون، پیتر. (1390). گردشگری، اثرات، برنامه¬ریزی و مدیریت، روزبه میرزایی و پونه ترابیان. تهران: ترمه
نادری¬مهدوی،کریم، اذانی، مهری، یعقوبی¬فرانی، احمد و روستایی، مریم. (1392). «واکاوی اثرات گردشگری در روستای ابیانه با استفاده از تکنیک SWOT». تحقیقات جغرافیایی، دوره 28، شماره 4، صص 31-44.
نظریان، اصغر و زال¬نژاد، کاوه. (1394). «تحلیل اثرات گردشگری بر روند توسعه روستاشهرها، مورد: سرعین».
اقتصاد فضا و توسعه روستایی، دوره 4، شماره 3، صص 137-152
یاوری، حسین؛ حسین¬زاده، سپیده، رضایی، مریم. (1390). شناخت صنعت جهانگردی و گردشگری. تهران: سیمای دانش
یعقوبی، جعفر. (1389). «نظرسنجی درباره برخی پیامدهای گردشگری روستایی در مناطق روستایی بخش سلطانیه استان زنجان». روستا و توسعه، دوره 15، شماره 2، صص 139-153.
Afthanorhan, A., Awang, Z., & Fazella, S. (2017). Perception of Tourism Impact and Support Tourism Development in Terengganu, Malaysia. Social Sciences, 6(3), 106.
Ahmed, B. (2015). Social and Cultural Impacts of Tourism Growth in Coastal Environments and the Potential for Sustainability: Case Study of Egypt and USA.
Alaeddinoglu, F., Turker, N., & Can, A. S (2016). The Impact of Tourism on Residents' Quality of Life: The Case of Van, Turkey.
Aref, F. (2010). Residents' attitudes towards tourism impacts: a case study of Shiraz, Iran. Tourism Analysis, 15(2): 253-261.
Andereck, K. L., Valentine, K. M., Knopf, R. C., & Vogt, C. A. (2005). Residents’ perceptions of community tourism impacts. Annals of tourism research, 32(4), 1056-1076.
Bagri, S. C., & Kala, D. (2016). Residents’ attitudes toward tourism development and impacts in Koti-Kanasar, Indroli, Pattyur tourism circuit of Uttarakhand state, India. PASOS. Revista de Turismo y Patrimonio Cultural, 14(1).
Canosa, A., Moyle, B. D., Moyle, C. L., & Weiler, B. (2017). Anthropology and sociology in tourism doctoral research. Tourist Studies, 1468797617737999.
Cartier, E., & Lowry, L. (2016). Tourism’s social impact on a local community: The case of a mountain ski town.
Cohen, E. (1984). The sociology of tourism: approaches, issues, and findings. Annual review of sociology, 373-392.
Dann, G., & Liebman, P. (2009). The sociology of tourism: European origins and developments. Emerald Group Publishing Ltd.
Deery, M., Jago, L., & Fredline, L. (2012). Rethinking social impacts of tourism research: A new research agenda. Tourism Management, 33(1): 64-73.
Eshliki, S., & Kaboudi, M. (2012). Community perception of tourism impacts and their participation in tourism planning: a case study of Ramsar, Iran. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 36: 333-341.
Faulkner, B., & Tideswell, C. (1997). A framework for monitoring community impacts of tourism. Journal of sustainable tourism, 5(1): 3-28.
Fredline, L., Deery, M., & Jago, L. (2006). Development of a scale to assess the social impacts of tourism within communities, Gold Coast: CRC for Sustainable Tourism.
Gatewood, J., & Cameron, C. (2009). Belonger perceptions of tourism and its impacts in the Turks and Caicos Islands. Lehigh University, Pennsylvania.
Haralambopoulos, N., & Pizam, A. (1996). Perceived impacts of tourism: The case of Samos. Annals of Tourism Research, 23(3): 503-526.
Hall, M., & Lew, A. (2009). Understanding and managing tourism impacts: An integrated approach. Routledge. Haley, A., Snaith, T., & Miller, G. (2005). The social impacts of tourism a case study of Bath, UK. Annals of tourism research, 32(3): 647-668.
Holden, A. (2004). Tourism studies and the social sciences. Routledge.
Huttasin, N. (2008). Perceived social impacts of tourism by residents in the OTOP Tourism Village, Thailand. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 13(2): 175-191.
Jaafar, M., Paijo, M. A. N., Mohamad, D., & Ismail, M. M. (2016). TOURISM DEVELOPMENT AND SOCIAL IMPACT: THE CASE OF MANTANANI ISLAND, SABAH (MALAYSIAN BORNEO). Age, 1, 0-4.
Jamal, T., & Robinson, M. (2009). The SAGE handbook of tourism studies. Sage.
Kashkuli, E. F., Moharramzadeh, M., & Ghalehgir, S. (2014). The role of advertisement factors in development of sport tourism industry of Fars province. Physical education of students, 18(3), 61-66.
Kuvan, Y., & Akan, P. (2005). Residents' attitudes toward general and forest-related impacts of tourism: the case of Belek, Antalya. Tourism management, 26(5), 691-706.
Lin, M. C., & Yang, M. W. (2016). Environmental and Social Impact Assessment for the Tourism Industry: A Case Study of Coastal Recreation Areas in Hualien Taiwan. Advances in Management and Applied Economics, 6(6), 29.
Long, Y. (2010). Social Impacts of Tourism Development on Hainan Island
Lundberg, E. (2017). The importance of tourism impacts for different local resident groups: A case study of a Swedish seaside destination. Journal of Destination Marketing & Management, 6(1), 46-55.
Martilla, J.A. & James, J.C. (1977). Importance-Perfomance Analysis. Journal of Marketing, 41(1), 77-79.
Marzuki, A. (2011). Resident attitudes towards impacts from tourism development in Langkawi Islands, Malaysia. World Applied Sciences Journal, 12: 25-34.
Matsuoka, J., & Kelly, T. (1988). Environmental, Economic, and Social Impacts of Resort Development and Tourism on Native Hawaiians. The. J. Soc. & Soc. Welfare, 15: 29.
Mbaiwa, J. (2003). The socio-economic and environmental impacts of tourism development on the Okavango Delta, north-western Botswana. Journal of arid environments, 54(2): 447-467.
Milman, A., & Pizam, A. (1988). Social impacts of tourism on central Florida. Annals of Tourism Research, 15(2): 191-204.
Postma, A., & Schmuecker, D. (2017). Understanding and overcoming negative impacts of tourism in city destinations: conceptual model and strategic framework. Journal of Tourism Futures, 3(2), 144-156.
Pramanik, P. D., & Ingkadijaya, R. (2018). The Impact of Tourism on Village Society and its Environmental. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 145, No. 1, p. 012060). IOP Publishing.
Rátz, T. (2000). Residents’ perceptions of the socio-cultural impacts of tourism at Lake Balaton, Hungary. Tourism and sustainable community development, 36-47.
Richards, G., & Hall, D. (2003). Tourism and sustainable community development (Vol. 7), Psychology Press.
Sandeep, K., & Vinod, K. (2014). Perception of socio-culture impacts of tourism: a sociological review. International Research Journal of Social Sciences, 3(2): 40-43.
Sandelowski, M., Barroso, J., & Voils, C. (2007). Using qualitative metasummary to synthesize qualitative and quantitative descriptive findings. Research in Nursing & Health, 30(1): 99-111.
Theobald, W. (2005). Global tourism, Routledge.
Tsartas, P. (1992). Socioeconomic impacts of tourism on two Greek isles. Annals of tourism research, 19(3): 516-533.
Yu, C. P., Cole, S. T., & Chancellor, C. (2018). Resident Support for Tourism Development in Rural Midwestern (USA) Communities: Perceived Tourism Impacts and Community Quality of Life Perspective. Sustainability, 10(3), 802.
Zamani-Farahani, H., & Musa, G. (2012). The relationship between Islamic religiosity and residents’ perceptions of socio-cultural impacts of tourism in Iran: Case studies of Sare’in and Masooleh. Tourism Management, 33(4): 802-814.