تحلیل سیستمی اثرات مثبت و منفی توسعه گردشگری ایران با رویکرد آینده پژوهی
محورهای موضوعی :
امین فرجی ملائی
1
(دانشگاه تهران)
محمد نعمت پور
2
امید عشریه
3
کلید واژه: گردشگری اثرات اجتماعی فرهنگی اثرات اقتصادی اثرات زیست محیطی,
چکیده مقاله :
گسترش صنعت گردشگري علاوه بر ابعاد مثبت می تواند ابعاد منفی بسیاری نیز در زمینه های -اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی در پی داشته باشد. مقاله حاضر با استفاده از روش تحلیل ساختاری، به مرور و تجزیه و تحلیل پژوهش های پیشین و نظرات کارشناسان پرداخته است. هدف اصلی این مقاله شناسايي و اولويت بندي اثرات مثبت و منفی گردشگری در مقياس ملی و در جریان روند توسعه گردشگری ايران است. این اثرات شامل اثرات اقتصادی (افزایش درآمد، ایجاد اشتغال، افزایش هزینه های زندگی، ایجاد تورم و غیره)، اثرات اجتماعی- فرهنگی (افزایش مشارکت و سرمایه اجتماعی، احیای ارزش های محلی، افزایش شکاف اجتماعی، مصرف گرایی و غیره) و اثرات زیست محیطی (بهبود کیفیت محیط، ترویج معماری سبز، کاهش سطح سرانه های طبیعی، کاهش ظرفیت تحمل فیزیکی و غیره) است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل سیستمی در محیط نرم افزار Micmac استفاده شده است. پژوهش حاضر ضمن ارائه و تنظیم مهم ترین عوامل تأثیرگذار و تأثیرپذیر در ابعاد اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی- فرهنگی، حاکی از آن است که برای رسیدن به یک سیستم پایدار در گردشگری توجه به اثرات منفی تأثیر گذار به ویژه در حوزه زیست محیطی در درجه اول اهمیت قرار دارد و در مرحله دوم می باید بر کاهش اثرات دو وجهی و ریسک به جهت غیرقابل پیش بینی بودن، تمرکز شود.
The rapid expansion of the tourism industry, besides positive aspects, can include many negative economic, socio-cultural and environmental issues. This paper, using structural analysis modeling, reviewed and analyzed the previous studies and experts’ opinions. The main purpose was to develop a model to identify and prioritize the influential positive and negative impacts of tourism on a national scale during tourism development process in Iran. The impacts include: (a) positive and negative economic impacts (including an increase in income, job generation, increasing the cost of living, inflation, etc.); (b) socio-cultural impacts (including an increase in social capital and participation, the revival of local values, increase in social gaps, consumerism, etc.); and (c) environmental impacts (including improving the quality of an environment, promoting the green architecture, reduction of natural per capita, reducing physical capacity, etc.). Structural analysis model was used to analyze the data using the Micmac software. The current study presented and arranged the most important influential and dependency factors in the economic, environmental and socio-cultural dimensions. The study pointed out that to reach a sustainable tourism system, the first priority is to concentrate on the influential negative impacts, especially on the environmental issues. The second priority is to focus on the reduction of the linkage and risk impacts due to their unpredictability.
امین¬بیدختی، علی¬اکبر؛ جعفری، سکینه. فرهادی، وحید¬رضا. (1393). «رابطه تعلق ¬اجتماعي و مشاركت-اجتماعي با توسعه¬گردشگري¬پايدار: نقش ميانجي اثرات¬ادراك¬شده». فصلنامه پژوهشي مطالعات مديريت گردشگري، سال هشتم ـ شماره 26، صص 1-23.
براری، معصومه؛ فیروزمند، مارال و هاشم¬پور، فهیمه. (1395)، بررسی تحلیل اثرات اقتصادی گردشگری شهری از دیدگاه شهروندان (مطالعه موردی:شهر بابلسر)، مجله علوم جغرافیایی، شماره 4، صص 55-40.
برقی، حمید، کاظمی، زینب، فرشاد، سوري. (1391). ارزیابی و رتبه¬بندي مؤلفه¬هاي مؤثر در بازاریابی توریسم روسـتایی با آمیخته بازاریابی (7P)؛ نمونه موردي: شهرستان¬هاي آمل، بابل، بابلسر و ساري. فصلنامه برنامه¬ریزي منطقه¬اي، سـال دوم، شماره 6، مرودشت، صص 4-31.
بهشتي، محمدباقر؛ زالي، نادر. (1390). «شناسايي عوامل كليدي توسعه منطقه¬اي با رويكرد برنامه¬ريزي بر پايه سناريو: مطالعه موردي استان آذربايجان¬شرقي». برنامه¬ريزي و آمايش فضایی، دوره پانزدهم، شماره اول،1390، صص 9-28.
تقدیسی، احمد؛ تقوایی، مسعود؛ پیری، سیامک. (1391). تحليلي بر نگرش جامعه ميزبان به اثرات اجتماعي-فرهنگي گردشگري شهرستان دالاهو. مجله علمي تخصصي برنامه ريزي فضايي، سال دوم، شماره اول، صص 121-140.
جکسون، مایکل¬سی. (1393). «تفکر¬سیستمی: کل¬گرایی خلاق برای مدیران».ترجمه علی¬محمد احمدوند و غلام جاپلقیان، تهران، جهان جام جم، ص 21.
حاجیلو، الهام؛ تولایی، سیمین؛ زنگانه، احمد و ابوالفضل. (1392). «ارزیابی و اولویت¬بندي اثرات¬گردشگري در سطح¬ملی با استفاده از تکنیک Topsis»، فصلنامه برنامه¬ریزي منطقه¬اي، سال سوم، شماره 10 ، صص 15-25.
حمدی¬زاده، محمدرضا. (1392). «پویایی¬های سیستم». تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، صص 30-31.
ربیعی، علی؛ امینی، محمد¬تقی؛ ملا¬صالحی. صدیقه. (1391). «بررسی موانع توسعه¬گردشگری¬¬در ایران و ارائه چارچوب¬های سیاست¬گذاری برای توسعه آن». فصلنامه علمی-¬پژوهشی «گردشگری و توسعه»، دوره دو، شماره دو، صص 19-1.
سلیمانی هارون، خدیجه؛ خسروي پور، بهمن؛ برادران، مسعود و غنیان، منصور. (1389). نگرش ساکنان مناطق گردشگري نسبت به پیامدهاي گردشگري روستایی، مجله پژوهش های اقتصاد و توسعه کشاورزي ایران، دوره 2-41. شماره 2، صص 218-213.
صالحی، صادق؛ حسن¬پور، محمود. (1391). «برنامه¬ریزی و توسعه گردشگری: نگرشی کاربردی به برنامه-ریزی و بازاریابی گردشگری. بابلسر». انتشارات دانشگاه مازنداران. صص: 13.
ضرابی، اصغر و اسلامی پریخانی، صدیف. (1391)، سنجش تأثيرات اقتصادي، اجتماعي- فرهنگي و زيست محيطي توسعة گردشگري (مطالعه مورد شهرستان مشکین شهر)، پژوهش هاي جغرافياي انساني، شماره 75، صص 52-37.
فنی، زهره؛ علیزاده¬طولی، محمد؛ زحمتکش، زینب. (1393). «تأثیرات گردشگری بر توسعه¬پایدا¬رشهری از نظر ساکنان، مطالعه موردی: جزیره قشم»، فصلنامه مطالعات مديريت گردشگري، دانشگاه علامه طباطبايي، شماره .28، صص: 72-39.
فني، زهره؛ محمدنژاد، علي. (1389). «نقش مديريت شهري در توسعه گردشگري مطالعه موردي: شهر رامسر»، فصلنامه مطالعات مديريت گردشگري، دانشگاه علامه طباطبايي، شماره11.
قرخلو، مهدی؛ رمضان¬زاده لسبویی و گلین شریف، جواد (1388)، اثرات زيست¬محيطي گردشگري بر سواحل شهر رامسر، مجله پژوهش¬های جغرافیای انسانی، دوره 1، شماره 3، صص 12-1.
کروبی، مهدی، احمدی، ساسان و رسولی، محمد. (1395)، ارزیابی اثرات اجتماعی-فرهنگی گردشگری بر جامعه میزبان (مورد مطالعه: شهر بانه)، دو فصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری، سال 4، شماره 8، صص 21-1.
کریمی دستنایی، طاهره. (1395). آثار اقتصادی سفر و گردشگری در ایران، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران، معاونت بررسی¬های اقتصادی.
كاظمي، مهدی. (1386). «بررسي اثرات اقتصادي و فرهنگي توسعه جهانگردي از ديدگاه ساكنان». فصلنامه مطالعات جهانگردي، شماره. 3، صص:16-1.
مهدی¬زاده، جواد. (1386). «برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران». تهران، شرکت طرح و نشر پیام سیما، ص 40.
نوری، سید هدایت¬الله و خراسانی، زینب. (1390)، تحليلی بر اثرات اقتصادي، اجتماعی و زیست محیطی توسعه گردشگری در شهرستان ساری، مجله برنامه¬ریزی فضایی، سال اول، شماره 4، صص 18-1.
Andereck, K. Valentine, K. Vogt, C. (2007), »A cross-cultural analysis of tourism and quality of life perceptions«, Journal of Sustainable Tourism Vol. 15, No. 5: 483–502. Aref, F. (2011), »Sense of Community and Participation for Tourism Development«, Life Science Journal, Vol. 8, NO. 1: 20-25.
Aref, F. Gill, S. Aref, F. (2010), »Tourism Development in Local Communities: As a Community Development Approach«, Journal of American Science, Vol. 6, No. 2: 155-161.
Asan, S, S. Asan, U. (2007), »Qualitative cross-impact analysis with time consideration«, Technol. Forecast. Soc. Vol. 74, No. 5: 627–644.
Chikere, C. C., & Nwoka, J. (2015). The Systems Theory of Management in Modern Day Organizations-A Study of Aldgate Congress Resort Limited Port Harcourt. International Journal of Scientific and Research Publications, Vol. 5, No. 9: 1-7.
Choi, H. Sirakaya, E. (2006), «Sustainability indicators for managing community tourism», Tourism Management, Vol. 27, No. 6: 1274–1289.
Devers KJ, Frankel RM. Study design in qualitative research--2: Sampling and data collection strategies. Educ Health (Abingdon) 2000; Vol. 13, No. 2: 263-71.
Dewangan, D, K. Agrawal, R. Sharma, V. (2015), «Enablers for Competitiveness of Indian Manufacturing Sector: An ISM-Fuzzy MICMAC Analysis», Procedia - Social and Behavioral Sciences, Vol. 189: 416 – 432.
Dyer, P. Gursoy, D. Sharma, B. Carter, J. (2007), «Structural modeling of resident perceptions of tourism and associated development on the Sunshine Coast, Australia», Tourism Management, Vol. 28: 409-422.
Easterling, D. (2008), «Residents and Tourism: What Is Really at Stake», Journal of Travel & TourismMarketing, Vol. 18, No. 4: 49- 64.
Godet, M. Durance, PH. Gerber. (2008), «Strategic Foresight (La Prospective): Use and Misuse of Scenario Buildin», LIPSOR Working Paper (Cahiers du LIPSOR), www.laprospective.fr
Goeldner, C, R. Ritchie, J, B. (2012), Tourism: Principles, Practices and Philosophies: John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey: Canada, 12th ethition.
Gordon, Theodore. (1994). «Trend Impact Analysis», AC/UNU Millennium project Gursoy, D. Rutherford, D, G. (2004), «Host Attitudes toward Tourism an Improved Structural Model», Annals of Tourism Research, Vol. 31, No. 3: 495-516.
Lamont, M., (2009), Independent bicycle tourism: a whole tourism system perspective, Tourism Analysis, Vol. 14, pp 605-620.
Leiper, N., (2004), Tourism management, (3rd ed), Frenchs forest, NSW: Pearson Education Australia.
Lin, N. (2001), Social Capital: A theory of social structure and action. New York: Cambridge University Press.
Marzuki, A. (2011), «Resident attitudes towards impacts from tourism development in Langkawi Islands, Malaysia», World Applied Sciences Journal, Vol. 12: 25–34.
Mason, P. (2003). Tourism Impacts, Planning and Management, Butterworth Heinman. Pp 29-42.
Neuman LW. Social research methods. 6thed. Upper Saddle River, NJ: Pearson Education; 2007.
Perez, E, A. Nadal, J, R. (2005), «Host community perceptions a cluster analysis», Annals of Tourism Research, Vol. 32, No. 4: 925 - 941.
Rizal, p. Asokan, R. (2014), «Emerging environmental issues with the development of tourism industry in India:A study», International Journal of Development Research, Vol. 4, Issue, 5: 995-999.
Saricam, C. Kalaoglu, F. Polat, S. (2012), «Determinition of of the variables for future anticipation in turkish apparel industry», TEKSTİL ve KONFEKSİYON; 137-143.
Sharpley, R. (2014), «Host perceptions of tourism: A review of the research». Tourism Management, Vol. 42: 37-49.
Tohidy, Fateme. (2011), «Economic Impacts of Tourism Industry», International Journal of Business and Management, Vol. 6, No. 8: 206-215.
Tosun, C. (2002), «Host perceptions of impacts: a comparative tourism study», Annals 1of Tourism Research, Vol. 29, No 1: 231- 253.
Turker, N. Özturk S. (2013), «Perceptions of Residents towards the Impacts of Tourism in the Küre Mountains National Park, Turkey», International Journal of Business and Social Science, Vol. 4, No. 2: 45-56.
Villacorta, P J. Antonio D. Masegosa, a. Dagoberto, C, b. Maria, T, L. (2014), «A new fuzzy linguistic approach to qualitative Cross Impact Analysis», Applied Soft Computing, Vol 24: 19–30.
Vishwanatha, S. Chandrashekara, B, (2014), «A Study on the Environmental Impacts of Ecotourism in Kodagu District, Karnataka», American Journal of Research Communication, Vol. 2, No. 4: 256-265.
Wamwara.M, Cornwell, T, B. (2001), «Thourism’s impact on the consumption environment of consumers in Malindi, Kenya», American Marketing Association (Conference Proceedings), Vol. 12: 245–246.
Weirich, H., Cannice, M. V., & Koontz, H. (2008). Management: A global and entrepreneurial perspective. New Dehi.
Williams, D, R. McDonald, C, D. Riden, C, M. Uysal, M. (1995), «Community attachment, regional identity and resident attitudes toward tourism», Proceedings of the 26th Annual Travel and Tourism Research Association Conference, 424–428.
Yan C, H. Chan C, S. Marafa, L, M. (2016), «Local perception and preferences in nature tourism in Hong Kong», Tourism management prespectives, Vol. 20: 87-97.
Zhou, Y. (1986), «Discuss on tourism environment protection in China», Tourism Tribune, Vol. 1, No. 3: 29