چالش‌های تصمیم‌گیری زائر ایرانی برای زیارت پیاده اربعین
محورهای موضوعی :غلامرضا صدیق اورعی 1 * , مهدیه باقری 2 , شهیده صدیق اورعی 3
1 - دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد - گروه علوم اجتماعی
2 - دانشگاه فردوسی
3 - دانشگاه علامه طباطبایی
کلید واژه: زیارت#پیاده‌روی اربعین# زائر#تصمیم‌گیری#کنش دینی ,
چکیده مقاله :
«سفر زیارتی اربعین» به شکل پیاده، در باور مذهبی ایرانیان جایگاه برجسته‌ای دارد. زائر پیاده اربعین برای این سفر با چالش‌های متعددی روبرو است که در صورت حل آن‌ها، تصمیم به این سفر ميگيرد. این نوشتار به چالش‌های تصمیم‌گیری زائر پیاده ایرانی در سفر اربعین و شیوه حل مسئله توسط او پرداخته است. روش مورد استفاده، برای گردآوری داده‌ها «مردم‌نگاری» و برای تحلیل داده‌ها، گام‌های مورد استفاده در روش «رویش نظریه» است. در پژوهش حاضر با 39 زائر پیاده اربعین 1397 ه.ش. در مسیر پیاده‌روی مصاحبه شده است. چالش‌های تصمیم‌گیری در یک مقوله مرکزی «چالش فقدان مقتضیات و وجود موانع» خلاصه می‌شود. آن دسته از چالش‌هایی که زیر عنوان «چالش فقدان مقتضیات» جای میگیرند: «تأمین هزینه سفر»، «توانایی پیاده‌روی»، «یافتن همسفر مناسب»، «فراهم کردن وقت مناسب برای سفر»، «امکان دستیابی به مقصود»، «امکانات سفر پیاده ازجمله وسایل نقلیه، اسکان، تغذیه، بهداشت» و «آشنایی به راه و مقصد» است. مقوله‌های عمده زیرمجموعه «چالش وجود موانع» عبارت‌اند از: «ممانعت کنشگرانی مانند دولت، کارفرما، مراکز آموزشی، همسر و والدین»، «تزاحم‌های ناشی از: تعهد شغلی، تعهد نگهداری از فرزندان و فشار اجتماعی تولیدشده از سوی هم‌وطنان و تعهد به آن‌ها» و «احساس ناامنی».
The Arbaeen foot-pilgrimage bears a prominent place in Iranians' religious beliefs. Facing numerous challenges, Arbaeen pilgrims set out this journey should the challenges are met. This study, therefore, deals with the challenges of Iranian pilgrims during the Arbaeen walk and the way they deal with the problem. The required data were collected through "ethnography", using "grounded theory" to analyze the data. To this end, 39 pilgrims who participated in Arbaeen 2018 walk were interviewed along the way to Karbala. The challenges regarding decision-making were summarized in the main category labeled as "the challenges regarding obstacles and lack of requirements". The challenges listed under the "the lack of requirements" includes: "travel expenses," "ability to walk," "finding the right (appropriate) fellow traveler", "providing a suitable time for travel", "the possibility of achieving the goal", "travel facilities like transportation, accommodation, food, health, familiarity with the way and destination". The major sub-categories of "obstacles challenges" include: "prohibition made by such actors as the government, employer, training centers, spouse, and parents", "conflicting interests derived from job commitment, child- care commitment, and social pressure generated by fellow citizens and commitment to them", and "feeling insecure".
·
ابراهيم پور، حبیب؛ سيد نقوي، میرعلی و يعقوبي، نورمحمد. (1390). «عوامل مؤثر بر رضايت و وفاداري گردشگران در استان اردبيل (مطالعه موردي منطقه گردشگري سرعين)». فصلنامه مطالعات گردشگري. 14. 92-69.
ارونسون، الیوت. (1386). روانشناسی اجتماعی. حسین شکرکن. تهران: رشد.
معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد. (1389). «سنجش نیازهای زائران و گردشگران در کمپ‌های مشهد نوروز 89».
اميراحمدي، رحمت‌الله. (1389).«نظرسنجي از زائرين هيأت‌هاي مذهبي در ايام شهادت امام رضا(ع)». شهرداري ثامن-سازمان مجري طرح نوسازي و بهسازي حرم مطهر رضوي. مشهد.
ایرنا. (1398، 7 23). 8/2 میلیون زائر از مرزهای چهارگانه کشور به کربلا رفتند. بازیابی از خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا).
ایرنا. (1398، 7 25). اربعین 97؛ سال ماسه اخوت دو ملت. بازیابی از خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا).
ایمان، محمدتقی. (1381). «تحقیق قوم‌نگاری در رویکرد کمی و کیفی تحقیق». نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی (تبریز). 45: 62-37.
ایمانی خوشخو، محمدحسین و بد، مهدیه. (1395). «گونه‌شناسی زائران کربلا براساس هدف و انگیزه از سفر مطالعه موردی: پیاده‌روی اربعین». گردشگری و توسعه. 9. 155-137.
آلن، بیرو. (1380). فرهنگ علوم اجتماعی (انگلیسی، فرانسه، فارسی). باقر ساروخانی.. تهران: کیهان.
باقری، فاطمه؛ صدیق اورعی، غلامرضا و یوسفی، علی. (1394). «تعهد اجتماعی؛ مفهومی جدید در عرصه علوم اجتماعی یا معنایی کهن در تاریخ اندیشه بشری». اسلام و مطالعات اجتماعی. 2. 144-108.
بد، مهدیه. (1398). «ابررویداد اربعین، جلوه‌ای از گردشگری دینی». فصلنامه هنر و تمدن شرق. 23. 14-5.
بد، مهدیه. (1397). «فهم تجربه زیسته زائران در پیاده‌روی اربعین سال ۱۳۹۵ (بسترها و زمینه‌های شکل‌گیری ابررویداد اربعین)». باغ نظر. 68. 48-39.
بدري، سيدعلي و طيبي، صدراله. (1391). «بررسی عوامل مؤثر بر هزينه‌های گردشگری مذهبی (مطالعه‌موردی: شهر مشهد مقدس)». مجله برنامه‌ريزي و توسعه گردشگري. 1. 177-153.
بودون، ریمون. (1370). منطق اجتماعی. تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
پويانفر، محمدرضا.(1398). «سنخ‌شناسي زيارت؛ مطالعه‌اي در ميان زائران حرم رضوي». مجله جامعه‌شناسي ايران. 3. 107-78.
تاج‌بخش، غلامرضا. (1398). «رضایتمندی و زیارت (مورد مطالعه: زائران ایرانی شرکت‌کننده در پیاده‌روی اربعین عراق در سال 1398». پژوهشنامه حج و زیارت. 4. 121-95.
حقیقی نسب، منیژه؛ يزدانی، حمیدرضا و کريمی، انسیه. (1393). «بررسی عوامل مؤثر بر رضایت گردشگران خارجی و نتایج آن و سنجش رضایت آنان از خدمات گردشگری در شهر اصفهان». مديريت بازرگانی. 4. 753-731.
دورکیم، امیل. (1383). قواعد روش جامعه‌شناسی. محمدعلی کاردان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رضوی‌زاده، ندا. (1396). «ادراک و تجربه‌زیسته زائران پیاده ایرانی در عراق (مورد مطالعه: پیاده‌روی اربعین آذر ۱۳۹۳- عراق)». مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران. 4. 631-595.
رفيعي، هادی. (1388). «بررسي و ضعيت اقتصادي زائرين و عوامل مؤثر بر ماندگاري آن‌ها». مشهد: جهاد دانشگاهی.
شراهی، اسماعیل و ذوالفقارزاده کرمانی، محمدمهدی. (1398). «واکاوی ادراک زائران از رفتار خادمان در اربعین: روایتی مردم‌شناختی از پدیده عظیم پیاده‌روی اربعین». دین و ارتباطات. 5. 115-47.
شفیعی، سمیه. (1394). «تأملی بر یافته‌های پژوهشی فراغت زنان از منظر جامعه‌شناسی». فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی. 15. 307-271.
«شناسایی گونه‌های مختلف مسافر در پایانه مسافر بری امام رضا(ع)» (1389). مديريت توسعه و پژوهش شهرداري و مرکز پژوهش‌های آماری دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد.
صدیق‌اورعی، غلامرضا؛ فرزانه، احمد؛ باقری، مهدیه و محمدی، شیوا. (1398). مبانی جامعه‌شناسی (مفاهیم و گزاره‌های پایه). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
صديق‌اورعي، غلامرضا. (1391). «دلايل سفر نكردن برخي از مردم مشهد به عتبات عاليات». مجله مطالعات اجتماعي ايران. 6. 130-109.
علی احمدی، علیرضا و نهایی، وحیدسعید. (1387). منتخبي از كتاب توصيفي جامع از روش‌هاي تحقيق. تهران: انتشارات توليد دانش.
فراهاني، حجت‌الله و عريضي، حمیدرضا. (1384). روش‌هاي پيشرفته پژوهش در علوم انساني (رويكردي كاربردي). اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهي واحد اصفهان.
فروغ زاده، سیمین. (1389). بررسی کیفیت اقامت و ترجیحات زائران ایرانی در مدت حضور در شهر مشهد (در فصل تابستان). مشهد: جهاد دانشگاهی.
فكوري حاجي‌يار، حسین. (1389). «گزارش نظرسنجي از زائرين امام رضا(ع) در ايام نوروز 1389». شهرداري ثامن-سازمان مجري طرح نوسازي و بهسازي حرم مطهر رضوي. مشهد.
فلیک، اووه. (1391). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه هادی جلیلی. تهران: نشر نی. (تاريخ انتشار به زبان اصلي 1956)
قادری، اسماعیل؛ حسینجانی، فائزه و مرادی، فاطمه. (بدون تاريخ). «بررسی الگوی هزینه‌کرد گردشگری در بین طبقات اجتماعی». فصلنامه میراث و گردشگری. 3. 35-13.
کاظمی‌نیا، آزاده و بابایی، پگاه. (1396). «عوامل مؤثر بر تمایل به انجام گردشگری پایدار و پرداخت بیشتر برای آن». فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری. 3. 43-23.
کرمی، محمدتقی و بذرافشان، محمدمهدی. (۱۳۹۳). «فهم عراق از دریچه تجربه‌زیسته زائران عراقی اربعین». اسلام و علوم اجتماعی. ۱۲. 25-5.
کریمی، صدیقه و نصر، احمدرضا. (1391). «روش‌هاي تجزیه و تحلیل داده‌هاي مصاحبه». پژوهش. 1. 94-72.
شهرداری مشهد. (1389). «گزارش نظرسنجی از زائران درباره برنامه‌های ستاد استقبال از بهار 1389». مدیریت روابط عمومی و بینالملل.
گیویان، عبدالله و امین، محسن. (1396). «محبت و هویت در آیینه نمایش جهانی اربعین؛ مطالعه ماهیت، کارکردها و ساختار پیاده‌روی اربعین از منظر ارتباطات آیینی». دین و ارتباطات. 52. 194-167.
لیتل، دانیل. (1373). تبیین در علوم اجتماعی درآمدی به فلسفه علم الاجتماع. موسسه فرهنگی صراط. تهران.
لياقتي، هومان، خوشبخت، كورس، محموديف حسین، كوچكزاده، محسن و اميدوار، پگاه. (1389). «واكاوی ويژگی‌ها و الگوی فراغت در گردشگری شهری (مطالعه موردی: تهران)». محيط‌شناسی. 55. 36-25.
مازلو، آبراهام. اچ. (1367). انگیزش و شخصیت. احمد رضوانی. معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی. مشهد.
محمدی، تیمور، کریمی، مجتبی، نجارزاده، نگین و شاه کرم، معصومه. (1389). «عوامل مؤثر بر تقاضای گردشگری در ایران». اقتصاد مالی. 10. 142-114.
مرکز افكارسنجي دانشجویان ایران(جهاد دانشگاهی). (1388). «نظر سنجی از شهروندان و زائران در خصوص طرح محدودیت تردد در هسته مرکزی مشهد ایام نوروز 1388». کتابخانه شهرداری. مشهد.
معاون، زهرا، موحد، مجید و طبيعي، منصور. (1396). «معنايابي و گردشگري مذهبي: مطالعه مردم‌نگارانه». جامعه‌پژوهي فرهنگي، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي. 4. 32-1.
مؤیدفر، سعیده، تقوایی، مسعود و زنگی‌آباد، علی. (1393). «تبیین امنیت گردشگران با تأکید بر مؤلفه‌هاي مدیریت بحران گردشگري (مطالعه‌موردي: فضاهاي گردشگري شهر یزد)». پژوهشنامه جغرافیاي انتظامی. 7. 23-1.وبر، ماکس. (1384). اقتصاد و جامعه. عباس منوچهری، مهرداد ترابی‌نژاد و مصطفی عمادزاده. تهران: سمت.
يوسفي، علی، صديق اورعی، غلامرضا، كهنسال، علیرضا و مكري زاده، فهمیه. (1391). «پديدارشناسي تجربي زيارت امام رضا(ع)». مجله مطالعات اجتماعي ايران. 3 و 4. 198-180.
GIBSON, Boyce. (2003). »Grounded theory«. In Robert. L. Miller, & John. D. Brewer, The A±Z of Social Research. A Dictionary of Key Social Science Research Concepts (pp. 132-134). London: Sage.
Goulding, Christina. (1999). »Grounded Theory: some reflections on paradigm, procedures and misconceptions«. University of Wolverhampton, 99. 2-26. Strauss, Anselm., & Corbin, Juliet. (1998). Basics of Qualitative Research - Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. Thousand Oaks: Sage.